Osmanlı Sosyal Tarihi 2020 Final Soruları -1

1- Özellikle İstanbul’da narhın teftişi ve piyasanın kontrolü belirli bir güzergah takip edilerek bizzat sadrazam tarafından yapılır ve buna …… adı verilirdi.
Yukarıdaki boşluğa gelecek en uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?

a) Narh kontrolü
b) Tebdil gezmek
c) Teftiş yapmak
d) Kola çıkmak
e) Çarşı-pazar teftişi

Cevap : d) Kola çıkmak
NOT: Bir taraftan esnafın narh fiyatları üzerinden satış yapıp yapmadığının tespiti, diğer taraftan satılan malın kalitesinin kontrolü gayesiyle teftişler yapılırdı. Padişahlar bile zaman zaman tebdil gezerek kanun ve nizamlara riayet olunup olunmadığını bizzat kontrol ederler ve gördükleri aksaklıkların giderilmesi için sadrazamlarına emir verirlerdi. Sadrazamın piyasayı kontrol etmesi ise, başlıca vazifeleri arasında idi ve bu vazifesini kola çıkmak suretiyle yerine getirirdi. Sadrâzam istedikçe yanında İstanbul kadısı, Yeniçeri ağası, muhtesib gibi vazifeliler olduğu halde kola çıkardı.

2- Hangi padişah döneminden itibaren kademeli olarak bütün memurlara devlet hazinesinden aylık maaş tahsis edilmiştir?

a) II. Mahmut
b) II. Abdülhamit
c) III. Selim
d) IV. Murat
e) Fatih sultan mehmet

Cevap : a) II. Mahmut
NOT: II. Mahmud döneminde 1838 yılından itibaren kademeli olarak bütün memurlara devlet hazinesinden aylık maaş tahsis edilmiştir. Böylece memurlar hizmetlerinin karşılığı olarak belirli toprak gelirleri veya yaptıkları işlere göre harç vb. almak yerine merkezî hazineden sabit bir maaş almaya başlamışlardır. 1880 Maaş Kararnamesi ile genel bir sınıflandırmaya tâbi tutulmuş, derecelerine göre maaşlarının tespiti yapılmıştır.

3- Ham deriyi işleyen meslek grubu?

a) Celep
b) Tacir
c) Debbağ
d) Kazaz
e) Hallac

Cevap : c) Debbağ
NOT: Mesela deri incelenecek olduğunda hayvancılıktan başlayıp, nihaî tüketim malı olarak ayakkabı haline gelinceye kadar geçtiği her teknik veya ticarî aşama birbirinden bağımsız birer esnaf örgütlenmesine sahne olurdu. Canlı hayvan ticaretini yapan celepler, kesimi yapan kasaplar, ham deriyi işleyen debbağlar, işlenmiş deriyi satan tâcirler, nihaî mamul olarak ayakkabı yapanlar birbirinden bağımsız birimler halinde örgütlenmekle kalmaz, ayrıca her aşamadaki farklı mallar da ayrı örgütlenmeye sahne olurdu.

4- Osmanlı protokol kıyafetleri hangi padişah zamanında belirlenmiştir?

a) II. Mahmut
b) II. Abdülhamit
c) Fatih Sultan Mehmet
d) III. Selim
e) Mehmet Reşat

Cevap : c) Fatih Sultan Mehmet
NOT: İlk Osmanlı kaynaklarında, Orhan Bey döneminde kardeşi Alâeddin Bey’in kıyafetle ilgili bazı düzenlemeler yaptığı, askerin başlığını kırmızıdan beyaza çevirdiği belirtilir. Özellikle XV. yüzyılın ikinci yarısında Fâtih Sultan Mehmed’in Teşkilât Kanunnâmesi’yle protokol kıyafetlerinin belirlenmiş olduğu anlaşılmaktadır.

5- 1864 Vilayet Nizamnamesi ile ilgili kurulan mahkeme hangisidir?

a) Kazasker divanı
b) Nizamiye Mahkemeleri
c) Galebe divanı
d) Bahriye divanı

Cevap : b) Nizamiye Mahkemeleri
NOT: 1864 tarihli Vilâyet Nizâmnâmesi ile kaza, sancak ve vilâyetlerde genel olarak nizamiye mahkemeleri adıyla anılan hukuk ve ceza mahkemeleri kuruldu.

6- Osmanlı devletinde en yaygın mahkeme hangisiydi?

a) Esnaf Mahkemeleri
b) Evkaf Mahkemeleri
c) Konsolosluk Mahkemeleri
d) Cemaat Mahkemeleri
e) Şer’iyye Mahkemeleri

Cevap : e) Şer’iyye Mahkemeleri
NOT: Ancak bütün bu Dîvân ve mahkemelerin kazâî yetkilerinin sınırlı olduğu veya daha çok hâkem mahiyetinde bulunduğu da bir gerçektir. Osmanlı Devleti’nde esas yargı mercii kadıların görev yaptığı şer’iyye mahkemeleridir.

7- Aşağıdakilerden hangisi esnaflıkta mertebelerin alttan üste sıralanışını göstermektedir?

a) Çırak, yiğitbaşı, usta
b) Yiğitbaşı, çırak, kalfa
c) Şeyh -yiğitbaşı -kethüda
d) Çırak – kalfa – usta
e) Kethüda, yiğitbaşı, usta

Cevap : d) Çırak – kalfa – usta
NOT: Esnaflıkta mertebeler alttan üste çırak, kalfa ve usta şeklinde idi.

8- Hac mevsiminde hacıların dönüşünü ve ulaştıkları mevkileri haber veren görevli aşağıdakilerden hangisidir?

a) Postacı
b) Müjdeci
c) Solak
d) Ulak
e) Avug

Cevap : b) Müjdeci
NOT: Peyklerin haberleşme alanında bir diğer görevleri ise hac mevsiminde hacıların dönüşünü ve ulaştıkları mevkileri haber vermeleridir. Buna “müjdecilik” adı verilirdi. Peykler bölüğünün en kıdemlisi her sene müjdeci başı tayin edilir ve beraberindeki müjdeci adı verilen peyklerle Suriye’ye giderlerdi. Müjdeciler Şam’da kalıp hacı kafilelerinin geri dönüşünü beklerler, müjdeci başı ise hacı kafileleriyle beraber hacı olurdu. Burada görevi surre-i hümâyûnun ve hacı kafilelerinin sağ-salim Mekke’ye gidişinin haberini ve bu konudaki Mekke valisiyle Şam valisi mektuplarını ve Şam kadısının ilamını sadrazama ve o vasıta ile padişaha bildirmekti.

9- Aşağıdakilerden hangisi olağanüstü hallerde uygulanan narhlardan biri değildir?

a) Kuraklık yaşandığı dönemlerde iyi mahsul alınamaması
b) Bereketli ve bol mahsul alınması
c) Savaşlar ve ablukalar yaşanması
d) Şiddetli geçen kışlardan dolayı stokların eriyip gelen malın maliyetinin yükselmesi
e) Halkın huzuru için Ramazan ayından önce yiyecek maddelerinin fiyatlarının ayarlanması

Cevap : e) Halkın huzuru için Ramazan ayından önce yiyecek maddelerinin fiyatlarının ayarlanması

10- 17. Yüzyıldaki hangi mevki 19. Yüzyılda Hariciye Nezâreti’ne dönüştürülmüştür?

a) Nişancı
b) Reîsülküttâb
c) Nakibülesraf
d) Vezaret

Cevap : b) Reîsülküttâb
NOT: XVII. yüzyıl sonlarından itibaren reîsülküttâbların dış işleriyle ilgili meşguliyetleri yoğunlaşmış olduğundan makamları XIX. yüzyıl da Hariciye Nezâreti’ne dönüştürülmüştür.

11- Aşağıdakilerden hangisi şehirde görev yapan önemli yöneticilerden birisidir?

a) Muhtar
b) Kadı
c) Ehl-i hiref

Cevap : b) Kadı

12- Şehremâneti’nin kuruluş yılı aşağıdakilerden hangisidir?

a) 1856
b) 1881
c) 1855
d) 1874

Cevap : c) 1855
NOT: Netice itibariyle Osmanlı şehirlerinin sosyal hayatı çerçevesinde dinî, ahlâkî, adlî, ekonomik ve sosyal alanlarda faal bir şekilde rol oynayan muhtesiblik önemli bir teşkilattı. Osman Gazi ile başlayan ihtisâb, zamanla bir nezâret haline gelmiş ve nihayet 16 Ağustos 1855’de yerini “Şehremâneti”ne bırakmıştır.

13- Tanzimat döneminde hazırlanan en önemli kanun olan Mecelle-i Ahkâm-A Adliyye;nin hazırlanmasında ve kaleme alınmasında önemli rolū olan kişi hangisidir?

a) Lütfi Paşa
b) Abdurrahman paşa
c) Mahmut Esat efendi
d) Cevdet Paşa
e) Midhad paşa

Cevap : d) Cevdet Paşa
NOT: Tanzimat döneminde hazırlanan en önemli kanun hiç şüphesiz Mecell-i Ahkâm-ı Adliyye’dir. Cevdet Paşa’nın gayretleriyle millî bir medeni kanun hazırlanması fikri ağırlık kazanmış ve onun başkanlığında kurulan Mecelle Cemiyeti millî bir kanun hazırlama çalışmalarına başlamıştır. Mukaddime ve ilk kitabı 1869’da hazırlanan ve yürürlüğe giren Mecelle tamamı on altı kitap ve 1851 madde olmak üzere hazırlanmış ve yürürlüğe girmiştir.

14- Posta ve telgraf hangi tarihte birleştirildi?

a) 1879
b) 1870
c) 1876
d) 1868
e) 1871

Cevap : e) 1871
NOT: 1871 yılında ise Posta ve Telgraf Nezâretleri birleştirildi.

15- Külliyelerde içinde bulunduğu külliyenin personeline, yörenin fakirlerine ve ister zengin ister fakir olsun bütün misafirlere yemek verme fonksiyonunu yerine getiren kurum aşağıdakilerden hangisidir?

a) İmaret
b) Kervansaray
c) Hayrat
d) Vâkıf
e) Camı

Cevap : a) İmaret
NOT: Külliye hayrâtının diğer bir unsuru olan imaretler (aşevleri) genellikle mutfak, yemekhane, kiler, anbar, ahır, tuvalet ve odunluk ile misafirlerin yatacakları tabhâne odalarından müteşekkildi. Şüphesiz bu imaretler gerekli eşya ile donatılmış olup, mevsimine göre lüzum eden erzak da satın alınıyordu. İmaretlerin fonksiyonu, içinde bulunduğu külliyenin personeline, yörenin fakirlerine ve ister zengin ister fakir olsun bütün misafirlere yemek vermekti. Ayrıca misafirler imaretin tabhâne odalarında konaklayabilmekteydiler. İmaret yöneticilerine de şeyh deniliyordu.

16- İhtisâbNezaretinden kurulduktan sonra ihtisâb gelirleri hangi kurum için kullanılmıştı?

a) Evkaf Nezareti
b) Posta
c) Asakir-Mansure-i. Muhammediye
d) Çırağan sarayı
e) Mektebi tıbbiye

Cevap : c) Asakir-Mansure-i Muhammediye
NOT: İhtisâb Nezâreti kurulduktan sonra bu vergiler yeni kurulan “Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu”nun maaş ve ihtiyaç duyacağı diğer masrafları karşılamak üzere harcanmıştır.

17- İstanbul boğazında seyr-ü sefer eden özel Osmanlı kuruluşu aşağıdakilerden hangisidir?

a) Hidiviye Kumpanyası
b) Aziziye
c) Fevâid-i Osmaniye
d) Şirket-i Hayriye
e) Hassa hazine

Cevap : d) Şirket-i Hayriye

18- Osmanlı sanayi ve ticaret kesimlerinin çerçevesini oluşturan esnaf birliklerinin ilkeleri arasında aşağidakilerden hangisi yer almamıştır?

a) İşbirliği
b) Tahsis
c) Karşılıklı kontrol
d) imtiyaz
e) Rekabet

Cevap : e) Rekabet
NOT: Osmanlı sanayi ve ticaret kesimlerinin çerçevesini oluşturan esnaf birlikleri rekabete değil, işbirliği, karşılıklı kontrol , imtiyaz ve tahsis ilkelerine dayandığı gibi bu ilkeler çalışma hayatının da esasını teşkil etmekteydi.

19- Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat donemindeki kanunlaştırma faaliyetlerinden biri değildir

a) 1840 Ticaret Meclisi.
b) 1861 Usûl-i Muhákeme-i Ticaret Nizamnamesi
c) 1880 Usūl-i Muhakemāt-i Hukukiyye Kanunu
d) 1863 Ticâret-i Bahriyye Kanunnamesi
e) 1858 Ceza Kanunnâmesi

Cevap : c) 1880 Usūl-i Muhakemāt-i Hukukiyye Kanunu

20- II. Abdülhamid döneminde medreseleri ıslah etmek amacıyla kurulan kurum aşağıdakilerden hangisidir?

Cevap : d) Islâh-ı Medâris Komisyonu
NOT: II. Abdülhamid’den sonra İttihatçılar devrinde Şeyhülislâm Mûsâ Kâzım ve Mustafa Hayri efendiler zamanında ciddi olarak medrese ıslahı yapılmak istendi. Islâh-ı Medâris Komisyonu oluşturulup çeşitli nizâmnâmeler hazırlandı.