541- Türk Dili ve Edebiyatı – 1 2023 Deneme Sınavı

1- Divan edebiyatında, sözcüklerin sonu uyak olacak şekilde düzenlenen şiir türü hangisidir?

A) Gazel
B) Rubai
C) Mesnevi
D) Kaside

Cevap : A) Gazel

Açıklama : Divan edebiyatında en yaygın kullanılan şiir türlerinden biri gazeldir. Gazel, dörtlüklerden oluşur ve her dörtlüğün sonu aynı uyakla biter. Gazeller genellikle aşk, doğa, ayrılık gibi duygusal temaları işler.

2- Aşağıdakilerden hangisi dil bilgisinde “isim soylu ekler” altında toplanan eklerden biridir?

A) -lik
B) -ince
C) -meyen
D) -ca

Cevap : A) -lik

Açıklama : Dil bilgisinde “isim soylu ekler” kategorisine giren ekler, adı ve sıfatı türeten eklerdir. “-lik” eki, sıfatlara “-li” ekinin gelerek isim türetilmesini sağlar. Örneğin, “güzel” sıfatından “güzellik” ismi türetilir.

3- Türk edebiyatının ilk dönemi olarak kabul edilen “Eski Türk Edebiyatı” hangi çağda başlamıştır?

A) Hun İmparatorluğu Dönemi
B) Selçuklu Devleti Dönemi
C) Göktürk İmparatorluğu Dönemi
D) Osmanlı İmparatorluğu Dönemi

Cevap : C) Göktürk İmparatorluğu Dönemi

Açıklama : Eski Türk Edebiyatı, Göktürk İmparatorluğu Dönemi’nde (6. yüzyıl) başlamıştır. Bu dönemde Orhun Abideleri olarak bilinen Yenisey yazıtlarında ilk Türkçe metinler kullanılmış ve bu metinlerde edebi eserler yer almıştır.

4- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “fiilimsi” kullanılmıştır?

A) Güzel bir şarkı söyledi.
B) Araba kullanmayı seviyorum.
C) Yarın erken kalkacağım.
D) Bahçede çiçekler açmış.

Cevap : B) Araba kullanmayı seviyorum.

Açıklama : Fiilimsi, fiilden isim görevinde olan yapıdır. “Araba kullanmayı seviyorum” cümlesinde “kullanmayı” fiilimsidir, çünkü fiil olan “kullanmak” eyleminin isim görevinde kullanılmış halidir.

5- “Aşkın elinden tutup da, gitmek mi gerek,
Yoksa bir ömür boyunca, aşkı beklemek mi?” şeklindeki dörtlükte kaç adet dizelik bent kullanılmıştır?

A) 2
B) 3
C) 4
D) 5

Cevap : B) 3

Açıklama : Verilen dörtlükte üç adet dizelik bent vardır. Dizelik bentlerde, birbiriyle uyaklı olarak düzenlenen dört dize bulunur. Her bentteki dizelerin sonu uyaklıdır.

6- Yaylanun çimenuni,
Topladuk elek elek.
Buldur bile gezerduk,
Bu yıl ayurdi felek.
Bu parça aşağıdakilerden hangisine örnek gösterilebilir?

A) Lehçeye
B) Şiveye
C) Ağıza
D) Jargona

Cevap : C) Ağıza

Açıklama : Verilen parçada “Bu yıl ayurdi felek” ifadesi ağıza örnek gösterilebilir. Ağız, bir dilin veya lehçenin, coğrafi, sosyal, kültürel veya mesleki nedenlerle belirli bir bölgede ortaya çıkan özgün şekline denir.

7- Değirmen suyu, kasabayı gölgeleyen tepelerin arasına kılıç gibi girmiş, bir boğazın epeyce ilerisinden çevriliyor. Tepeler meşelik. Meşelerin koyu yeşilleri arasında ardıçların, karamukların, akçakavakların sarıya çalan açık yeşilleri dalgalanıyor. Birkaç yamaç tarla, bu yeşilin ortasına sarı başaklarını sermiş, oturuyor. Dere, boğazı geçip Aladağ’ın karlı doruklarına doğru yol alıyor. Bu parça aşağıdaki paragraf türlerinden hangisine örnektir?

A) Olay
B) Fikir
C) Tahlil
D) Tasvir

Cevap : D) Tasvir

Açıklama : Verilen parça tasvir türüne örnek gösterilebilir. Parçada görsel ve duygusal detaylar kullanılarak bir yerin canlı ve etkileyici bir şekilde tasviri yapılmıştır.

8- “Köy edebiyatı”nın öncüleri arasındadır. 1920’lerden sonra daha anlaşılır bir dil kullanmıştır. Hikâyelerini, Memleket Hikâyeleri ve Gurbet Hikâyeleri adlı kitaplarda toplamıştır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Halide Edip Adıvar
B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
C) Refik Halit Karay
D) Ömer Seyfettin

Cevap : C) Refik Halit Karay

Açıklama : Parçada bahsedilen sanatçı, “Köy edebiyatı”nın öncülerinden ve ünlü yazarlardan Refik Halit Karay’dır. 1920’lerden sonra daha anlaşılır bir dil kullanarak hikayelerini “Memleket Hikayeleri” ve “Gurbet Hikayeleri” adlı kitaplarda toplamıştır.

9-  (I) Musa Çavuş matbaacılığı askerde öğrenmiş. (II) Şansı yaver gitmiş. (III) Temizlikçi olarak girdiği askerî matbaadan bayağı usta olarak ayrılmış. (IV) Memlekete gelirken taktığı iki kırmızı şeritli “çavuşluk” da cabası. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde türemiş isim yoktur?

A) I
B) II
C) III
D) IV

Cevap : B) II

Açıklama : Numaralanmış cümleler arasında türemiş isim bulunmamaktadır. Türemiş isim, bir kök veya bir kelime gövdesine çeşitli eklerin getirilmesiyle oluşturulan isimlerdir. Sadece cümle (II) numaralı cümlede türemiş isim yoktur.

10-  Ey şimdi köyünden pek çok uzakta,
Ey şimdi bir yığın kara toprakta
Uyanmaz uykuya dalan yiğitler!
Şehîdlik şânını alan yiğitler!
Bu dizeler konusu bakımından aşağıdaki şiir türlerinden hangisine örnektir?

A) Satirik
B) Epik
C) Didaktik
D) Pastoral

Cevap : B) Epik

Açıklama : Verilen dizeler, kahramanlık ve olaylarla dolu epik şiir türüne örnek teşkil etmektedir.

11- İçimde damla damla bir korku birikiyor
Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler
Simsiyah camlarını üzerime dikiyor
Gözleri çıkarılmış âmâ gibi evler
Bu dizeler ile ilgili, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Sözcük hâlinde redif kullanılmıştır.
B) Konusuna göre türü pastoraldir.
C) Sanatlı bir söyleyişe sahiptir.
D) Yarım kafiyeye yer verilmiştir.

Cevap : C) Sanatlı bir söyleyişe sahiptir.

Açıklama : Verilen dizelerde kullanılan sanatlı ve etkileyici söyleyiş, bu dizelerin sanatlı bir söyleyişe sahip olduğunu gösterir.

12- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sıfatın türü diğerlerinden farklıdır?

A) _Kıvırcık_ saçlarını dakikalarca sabırla taradı.
B) Klima henüz _sıcak_ hava üflüyor.
C) Babam _o_ zaman definenin olmadığını anlar.
D) Sahibine ulaşmadan _narin_ karanfil soluvermiş.

Cevap : C) Babam o zaman definenin olmadığını anlar.

Açıklama : Doğru, cevap C şıkkıdır. Diğer cümlelerde altı çizili sıfatlar belirli bir özelliği ifade ederken, C şıkkındaki “o” kelimesi bir işaret sıfatıdır ve belirli bir özelliği değil, bir işareti veya bağlamı ifade eder. Diğer şıklardaki altı çizili sıfatlar, nesnelerin niteliklerini açıklarken, C şıkkındaki “o” işareti, cümlenin bağlamını ve zamansal durumunu belirtir.

13-

  – Ahlakı esas alır ve eğiticidir.
– Nazım şeklinde yazılır.
– Olaylar ve kahramanlar olağanüstülükler
barındırır.
Bu cümleler “masal” ile ilgili doğru (D)- yanlış (Y) olarak değerlendirildiğinde sıralama aşağıdakilerden hangisi olur?

A) D-Y-Y
B) D-Y-D
C) Y-D-Y
D) Y-D-D

Cevap : B) D-Y-D

Açıklama : Verilen ifadeler, masalın temel özelliklerini açıklamaktadır. İlk ifade doğru, ikinci ifade yanlış ve üçüncü ifade doğrudur.

14- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem edat hem bağlaç vardır?

A) Yazarlar, eserleriyle yaşadığı çağı ve toplumu yansıtır.
B) Yazarlık için belli başlı yeteneklerin olması gerekir.
C) Kitaplarında, çocukluğunda tanıdığı kişilere de yer vermiştir.
D) Romanlar, okuyucuları sıkıntılarından kurtaran bir araç gibidir.

Cevap : A) Yazarlar, eserleriyle yaşadığı çağı ve toplumu yansıtır.

Açıklama : “A) Yazarlar, eserleriyle yaşadığı çağı ve toplumu yansıtır.” cümlesinde hem edat “ve” hem de bağlaç “ve” kullanılmıştır. Doğru cevap A) olacaktır.

15- “Bu yıl çok ders çalışacak, derslerinin hepsinden yüksek notlar alacakmış ( )” cümlesine “alay” anlamı kazandırmak için yay ayracın içine aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi getirilmelidir?

A) Kesme işareti
B) Üç nokta
C) Noktalı virgül
D) Ünlem işareti

Cevap : D) Ünlem işareti

Açıklama :  “Bu yıl çok ders çalışacak, derslerinin hepsinden yüksek notlar alacakmış ( )” cümlesine “alay” anlamı kazandırmak için yay ayracın içine “B) Üç nokta” getirilmelidir. Üç nokta kullanılarak cümlede kesinti ve alay anlamı verilmiş olur. Doğru cevap B) olacaktır.