Ekonomik Coğrafyaya Giriş 2022-2023 Bütünleme Soruları

Ekonomik Coğrafyanın Evrimi: Küreselleşmeden Yerelleşmeye

Ekonomik coğrafya, son yüzyılda yaşanan değişimlerle birlikte evrilmekte olan bir bilim dalıdır. Bu evrim, gelişmiş ekonomilerin egemenliği ve imalat yapılan bölgelerdeki değişimlerle başlar. Özellikle son 30 yılda, bazı gelişmekte olan ülkelerde önemli üretim merkezleri oluşmuştur. Hindistan, Brezilya, Çin ve Türkiye gibi ülkeler bu değişimin ön saflarında yer alırken, ABD gibi gelişmiş ekonomiler farklı sektörlere yönelmiştir.

Bu değişim, üretim süreçlerinin beşerî ve doğal unsurlarla olan karmaşık ilişkisini de gözler önüne serer. Tarım, iş gücü, su kaynakları, emek, makineleşme, ulaşım ve toprak şartları gibi etmenler, ekonomik aktivitelerin şekillenmesinde önemli rol oynar. Özellikle iş gücü, emek, makineleşme ve ulaşımın birleşimi, tarımsal üretimin ve sanayi devriminin temel taşlarını oluşturmuştur.

Karl Marx’ın ekonomik teorileri, zenginliklerin azınlıkta yoğunlaşmasını ve bu durumun toplumsal etkilerini vurgularken, günümüz ekonomik coğrafyasının en önemli inceleme alanlarından biri olan küreselleşme, bu teorilerin pratik yansımalarını ortaya koymaktadır. Küreselleşme, ekonomik faaliyetlerin sınırlar ötesi etkileşimini ve bağlantısını ifade eder. Bu süreç, ekonomiyi siyaset, sermaye, para ve arazi gibi kavramlarla iç içe geçmiş bir ağ olarak tanımlar.

Sanayi tesislerinin kurulumu, başlangıçta ham maddeye yakınlık şartını aramışken, zamanla bu ihtiyaç değişim göstermiştir. Üretim süreçlerinin doğası, ulaşım ağları ve pazar koşulları gibi faktörlerin etkisi altında evrilmiştir. Bu evrim, bankacılık, sigortacılık ve taşımacılık gibi hizmet sektörlerinin büyümesine yol açmıştır, ki bu sektörler, üçüncül ekonomik faaliyetler olarak tanımlanır.

Ekonomik coğrafyanın bilimsel evrimi, mekânsal analiz, kentleşme, merkezî konum teorisi ve ulaşım ağları gibi konulara odaklanmıştır. 1960’larda Burton tarafından “Kantitatif Devrim” olarak adlandırılan bu süreç, coğrafyanın metodolojik ve teorik temellerini genişletmiştir.

Çağdaş ekonomik coğrafyacılar, “çeşitli ekonomiler” kavramını benimseyerek, geleneksel ekonomik modellerin ötesine geçmeyi amaçlar. Bu yaklaşım, ekonomik aktivitelerin çok yönlü doğasını ve farklı ölçeklerdeki etkileşimlerini anlamaya yardımcı olur. Örneğin, üçüncü yol politikaları, serbest piyasa kapitalizmi ile devlet sosyalizmi arasında bir denge kurmayı hedefler.

Coğrafyacılar, ekonomik aktivitelerin sadece üretim yeri değil, aynı zamanda genel arazi kullanımı ve kültürel dönüşüm gibi konuları da içerdiğini vurgular. Bu, ekonomi ile insanın yaşadığı çevre arasındaki karşılıklı ilişkiyi anlamamızı sağlar.

Ticaretin artan birbirine bağlılığı, 1950’den 1990’ların ortalarına kadar dünya genelinde üretimin altı kat artmasına yol açmıştır. Bu artış, 2008 mali krizinin ardından finansal sistem ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişkileri yeniden değerlendirmemize neden olmuştur. Bu kriz, dünya ekonomisinin temel dinamiklerindeki kırılganlıkları açığa çıkarmıştır.

Dijital Dönüşüm Endeksi, teknolojinin ekonomik coğrafyada oynadığı rolü vurgularken, devletlerin ve finansal kurumların, ticaret örgütleri, çok uluslu şirketler ve sendikalar gibi çeşitli aktörlerle olan etkileşimleri karmaşık bir yapı sunar.

Son olarak, mekân kavramının anlamı, ekonomik coğrafyacılar için sadece fiziksel bir alanı değil, aynı zamanda bölge, biçim, mekândaki akışlar ve yer gibi birbiriyle ilişkili ögeleri de içerir. Bu kavram, ekonomik faaliyetlerin ve insan etkileşimlerinin nasıl şekillendiğini ve etkilendiğini anlamamızda kritik bir rol oynar.

Ekonomik coğrafyanın bu geniş çerçevesi, dünyanın sürekli değişen ekonomik manzarasını anlamamıza yardımcı olur ve geleceğe yönelik stratejiler geliştirmemiz için önemli bilgiler sunar

1. Gelişmiş ekonomilerin devam eden egemenliğine rağmen son 30 yılda imalat yapılan bölgelerde belirgin bir değişim meydana gelmiştir. Bazı gelişmekte olan ülkelerde önemli üretim merkezleri meydana gelmiştir. Aşağıdaki ülkelerden hangisi bu özelliği taşımamaktadır?

A) Hindistan
B) Brezilya
C) Çin
D) Türkiye
E) ABD

Cevap : E) ABD

2. I. İş gücü
II. Su kaynakları
III. Emek
IV. Makineleşme
V. Ulaşım
VI. Toprak şartları
Yukarıdakilerden hangileri tarımı etkileyen beşerî unsurlardandır?

A) I, II, III, IV
B) I, II, IV, V
C) III, IV, V
D) I, III, IV, V
E) IV, V, VI

Cevap : D) I, III, IV, V

3. Smith’in belirttiği kazan-kazan durumunun tam aksine, zenginliklerin giderek azınlığın elinde yoğunlaşacağını savunan isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) King
B) Marx
C) Daron
D) Krugman
E) Harvey

Cevap : B) Marx

4. Aşağıdakilerden hangisi günümüzde ekonomik coğrafyanın önemli inceleme alanlarının başında gelmektedir?

A) Bölgeselleşme
B) Küreselleşme
C) Tarım
D) Endüstri
E) Yerelleşme

Cevap : B) Küreselleşme

5. Zenginliğin ortaya çıkarıldığı, birbiriyle ilişkili üretim, dolaşım, değişim ve tüketim süreçlerini ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Siyaset
B) Ekonomi
C) Sermaye
D) Para
E) Arazi

Cevap : B) Ekonomi

6. Dünyada kurulan ilk sanayi tesisleri sermayeden sonra….. yakınlık şartını aramaktaydı.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) enerjiye
B) ham maddeye
C) pazara
D) ulaşıma
E) İşçi-işverene

Cevap : B) ham maddeye

7. Bu faaliyetler mallardan çok hizmetlerin ticari yönünü içine alır. İçinde üretimin bulunmadığı ve insan emeğine dayalı iş kollarıdır. Sanayi malları ve tarımsal maddeler dışında bankacılık, sigortacılık, taşımacılık da küresel pazarlarda sürekli bir büyüme içine girmiştir.
Yukarıdaki paragrafta söz konusu edilen ekonomik faaliyet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Birincil
B) Beşincil
C) Dördüncül
D) İkincil
E) Üçüncül

Cevap : E) Üçüncül

8. Mekânsal analiz araştırma programı, endüstriyel konum ve arazi kullanım modelleri, kentleşme ve merkezî konum teorisi, ulaşım ağları, ticaret ve sosyal etkileşimin coğrafi dinamikleri konularına odaklanmıştır. Bu dönemde yeni bilimsel coğrafya Amerika Birleşik Devletleri’nden başka alanlara yayılmıştır. Böyle bir ilerleme coğrafyanın ruhunun ve amacının kökten dönüşümü olarak tanımlanırken Burton 1963 yılında bunu ….. olarak ifade etmiştir.
Yukarıdaki cümlede verilen boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Turuncu Devrim
B) Rus Devrimi
C) Kantitatif Devrim
D) Şubat Devrimi
E) Yeşil Devrim

Cevap : C) Kantitatif Devrim

9. ….. ekonomiler kavramı, kabul görmüş geleneksel ekonominin ne olduğunu ve nasıl çalıştığını alternatif olarak açıklamaya çalışır. Bu nedenle genel olarak coğrafyacılar ve özellikle ekonomik coğrafyacılar, çağdaş küresel ekonomiyi daha zengin ve belki de daha doğru bir hâle getirmeye yardımcı olurlar.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Küçük ölçekli
B) Orta ölçekli
C) Dar
D) Çeşitli
E) Gelişmemiş

Cevap : D) Çeşitli

10. Aşağıdakilerden hangisi üçüncü yol politikalarını bilgilendirerek serbest piyasa kapitalizmi ile devlet sosyalizmi arasında çatışan aşırı yanlılıklar arasında yeni bir yol bulmayı amaçlayan liderler arasında yer almaz?

A) Kofi Annan
B) John Major
C) Bill Clinton
D) Helmut Kohl
E) Tony Blair

Cevap : A) Kofi Annan

11. I. Sadece üretim yeri
II. Genel arazi kullanımı
III. Kültürel dönüşüm
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri coğrafyacıları yeni ekonomik coğrafya konusunda ekonomistlerden ayıran özelliklerdendir?

A) Yalnız III
B) Yalnız II
C) Yalnız I
D) I ve II
E) II ve III

Cevap : E) II ve III

12. Dünya ekonomisinin artan birbirine bağlılığının temel bir göstergesi olan ticaret mallarının dünyadaki üretimi 1950’den 1990’ların ortalarına kadar kaç kat artmıştır?

A) Üç
B) Beş
C) İki
D) Altı
E) Dört

Cevap : D) Altı

13. 2007-2009 yıllarına damgasını vuran ….. krizi olarak ortaya çıkan küresel mali krizi, finansin hâkim olan tanımlamalarını ve ana finans ekonomisinin getirdiği ekonomik kalkınmayla olan ilişkisini gözden düşürmüştür.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) 2010
B) 2006
C) 2004
D) 2008
E) 2005

Cevap : D) 2008

14. Dijital Dönüşüm Endeksi 2017 verilerine göre aşağıdakilerden hangisi durağan ülkeler arasında değildir?

A) İngiltere
B) Avustralya
C) ABD
D) Güney Kore
E) Kanada

Cevap : A) İngiltere

15. Devlet, aşağıdaki unsurlardan hangisiyle çatışma içerisine girmez?

A) Vatandaşlar
B) Finansal kurumlar
C) Ticaret örgütleri
D) Çok uluslu şirketler
E) Sendikalar

Cevap : A) Vatandaşlar

16. Aşağıdakilerden hangisi tarımı etkileyen doğal faktörlerden biri değildir?

A) Toprak şartları
B) Topoğrafya
C) Su kaynakları
D) İklim
E) Tohum ıslahı

Cevap : E) Tohum ıslahı

17. Aşağıdakilerden hangisi mekân kavramının birbiriyle ilişkili ögelerinden biri değildir?

A) Bölge ve biçim
B) Mekândaki akışlar
C) Makro bölgesel ölçek
D) Gereksiz yere düzensiz alan kavramı
E) Yer

Cevap : C) Makro bölgesel ölçek

18. I. Nüfus miktarı ve yapısı
II. Pazar koşulları
III. Ulaşım
IV. Kültür
Ekonomik coğrafyacılar üretici ve tüketici arasındaki beşerî unsurları ağ ve dijital çalışmalarla takip ederler. Yukarıdakilerden hangileri bu unsurlardandır?

A) I ve II
B) II ve III
C) I, II ve III
D) III ve IV
E) I, III ve IV

Cevap : C) I, II ve III

19. Ticarete engel oluşturan unsurların ortadan kaldırılması, Meksika’daki çiftçilerden ABD ve Kanada’da birliklerin ticaretine kadar çok çeşitli gruplarda artan rekabet tehdidi bu üç ülke arasında önemli tartışmalara neden olmuştur. Bundan dolayı artmakta olan küreselleşme karşıtı hareketin bir parçası olarak …..’ya/ye karşı önceleri büyük bir muhalefet oluşmuş ancak zaman içinde değişmeye başlamıştır.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) AB
B) BM
C) NAFTA
D) OPEC
E) IMF

Cevap : C) NAFTA

20. 23 Haziran 1753 tarihinde Hindistan’da Fransız birliklerini yenen İngilizler (Plessey Savaşı), hangi imparatorluğun hazinesine el koyarak sanayi faaliyetlerinde kullanılmak üzere sermaye oluşturmuşlardır?

A) Babür
B) Çin
C) Sasani
D) Osmanlı
E) Mısır

Cevap : A) Babür