Sosyolojiye Giriş-1 2022-2023 Final Soruları

Sosyolojideki Temel Kavramlar ve Teoriler

Kazanılmış Statü ve Toplumsal Rol: Ekrem Bilge’nin “doktor” unvanı, kazanılmış bir statüyü temsil eder. Toplumsal roller ve statüler, bireylerin toplum içindeki konumlarını ve toplum tarafından kendilerine atfedilen değerleri belirler.

Sosyolojik Düşünce Tarihi: Ahmet Rıza’nın A. Comte’un düşüncelerini takip etmesi, sosyolojik düşüncenin gelişimindeki Batı etkisini yansıtır. Comte, pozitivizmin babası olarak kabul edilir ve sosyolojiyi bilimsel bir disiplin olarak tanımlamıştır.

Sağduyu Bilgisi: Sağduyu bilgisi, bireylerin toplumsal gerçekliğe dair öznel ve kısmî bilgisidir. Bu bilgi, genellikle pratikte karşılaşılan ve bağlantıları belirsiz olsa da, günlük işlerin sürdürülmesini mümkün kılan bir bilgi türüdür.

Kültürel Değişim ve Moda: Giyim, kuşam, eğlence ve dinlenme gibi kültürel unsurlarda görülen geçici yenilikler, moda kavramıyla ifade edilir. Moda, toplumsal değişimin ve kültürel dinamiklerin hızlı bir göstergesidir.

Toplumsal Hareketlilik: Bireylerin ve grupların toplumsal statüler arasındaki giriş çıkış süreçlerini tanımlayan toplumsal hareketlilik, toplumların dinamik yapısının bir parçasıdır.

Kültürel Kimlik ve Hars: Ziya Gökalp’in “hars” kavramı, millî kültürel özelliklerin bir topluluğun dinî, ahlaki ve estetik duygularının birleşimi olarak görülmesini ifade eder.

Toplumsal Değişme: Geleneksel toplumlardaki geniş aile yapısının sanayileşme ile çekirdek aileye dönüşmesi, toplumsal değişmenin bir örneğidir.

Toplumsal Gruplar: Charles H. Cooley’in birincil ve ikincil gruplar ayrımı, toplumsal ilişkilerin niteliğine odaklanır. Bu ayrım, bireylerin grup içindeki etkileşim biçimlerini ve grupların sosyal yapılarını anlamak için önemlidir.

İdeal Tip: Max Weber’in “ideal tip” kavramsallaştırması, sosyolojik analizlerde kullanılan teorik bir modeldir ve gerçek dünya fenomenlerinin soyut ve yüksek düzeyde genelleştirilmiş bir ifadesini sağlar.

Anahtar Statü ve Toplumsal Rol: Ahmet Bey’in doktor olarak toplumsal statüsü, anahtar statüsü olarak kabul edilebilir. Bu, toplumsal gruplar içinde bireylerden beklenen farklı rollerin ve statülerin bir örneğidir.

Pierre Bourdieu’nun Kavramları: Pierre Bourdieu, toplumsal sermaye, kültürel sermaye, habitus ve güç alanı gibi kavramlarla tanınır. Örtük işlevler, Bourdieu’nun çalışmalarında yer almayan bir kavramdır.

Toplumsal Grup Tanımı: Bir toplumsal grup, ortak amaçlar etrafında bir araya gelmiş ve karşılıklı ilişkilerde bulunan bireylerden oluşur.

Kültür Tanımı: Kültür, bir toplumun üyeleri arasında paylaşılan, devredilen ve değişim sürecinde olan öğrenilmiş davranış kalıpları ve bu kalıpların ürünleridir.

Kültürün İnsani Yaratımı: Kültür, belirli bir toplumun üyeleri tarafından yaratılan maddi ve davranışsal düzenlemelerin tümüdür ve insan tarafından oluşturulan bir yapıdır.

Açık Sınıflı Toplum: Açık sınıflı toplumda, bireysel yetenek ve başarılar statü değişimine yardımcı olur ve toplumsal hareketlilik yaygındır. Böyle bir toplumda, tabakalar arasındaki geçişler belirli yasalarla kontrol altında değildir.

Toplumsal Tabakalaşma Tipleri: Kölelik, zümre/feodalite, toplumsal sınıf ve kast, temel toplumsal tabakalaşma tipleridir. Aile, bu tipler arasında yer almaz.

Kültürün Nitelikleri: Kültür, toplumdaki bireyleri birbirine yaklaştırır, kuşaktan kuşağa aktarılır, zaman içerisinde değişime uğrayabilir ve toplumları birbirinden ayırt eder. Ancak, kültür yalnızca sanayi toplumlarına özgü değildir; tüm toplum türlerinde bulunur.

Statüler ve Toplumsal Yapı: Statüler, bireylere bazı haklar sağlar ve sorumluluklar gerektirir. Statülerin toplumsal hiyerarşi içindeki önemi toplumdan topluma değişir ve bireyler aynı anda birden çok statüye sahip olabilir. Ancak, statüler her zaman bireyin iradesi ile gerçekleşmez.

Frankfurt Okulu: Frankfurt Okulu, modern bilimsel analizin temelleri olarak pozitivizm ve amprisizmi eleştiren çalışmalar yapmıştır.

Toplumsal Davranış Kalıplarını Değiştirme: Propaganda, toplumsal davranış kalıplarını değiştirmede kullanılan yöntemlerden biridir.

Bu geniş çaplı inceleme, sosyolojinin çeşitli yönlerini ve toplumsal yapıların karmaşıklığını gözler önüne sermektedir. Toplumun iç içe geçmiş ve sürekli değişen yapısını anlamak, sosyolojinin temel amaçlarından biridir

Toplumun Aynasında İnsan Davranışları ve Kültürel Değişim

Sosyoloji, insan topluluklarının karmaşık yapılarını ve iç dinamiklerini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu alandaki araştırmalar, toplumsal normlardan statü kazanımına, kültürel değişimden toplumsal hareketliliğe kadar geniş bir yelpazede yer alır. Bu makalede, Mustafa Nuri Bilge’nin oğlu Ekrem Bilge’nin doktor olması gibi bireysel başarılar, Ahmet Rıza’nın A. Comte’yi takip etmesi gibi düşünsel akımlar ve daha birçok sosyolojik konu irdelenerek, sosyolojinin temel kavramları ve toplum üzerindeki etkileri ele alınacaktır.

Statü ve Toplumsal Roller

Ekrem Bilge’nin doktor olması, kazanılmış bir statüyü temsil eder. Toplum içerisinde bireylerin edindikleri mesleki roller, statülerinin bir göstergesi olup, bu roller toplumsal beklentiler ve prestijle ilişkilendirilir. Ahmet Bey’in örneğinde olduğu gibi, bir kardiyoloji doktorunun farklı toplumsal gruplar içinde farklı roller üstlenmesi, toplumun bireylerden beklentilerinin çeşitliliğini gösterir. Anahtar statü, bir bireyin toplum içindeki en belirgin ve tanımlayıcı rolüdür; Ahmet Bey için bu, doktorluk rolüdür.

Toplumsal Değişim ve Kültür

Geleneksel toplumlardan modern toplumlara geçiş, kültürel değişimleri de beraberinde getirir. Geniş aile yapısının çekirdek aileye dönüşümü, toplumsal değişimin bir yansımasıdır. Kültür, bir toplumun üyeleri tarafından oluşturulan maddi ve davranışsal düzenlemelerin bütünü olarak tanımlanır. Ziya Gökalp’in ‘hars’ kavramı gibi, kültürel özellikler millî bir nitelik taşıyabilir ve toplumların karakteristik yapısını yansıtır.

Sosyolojik Teoriler ve Kavramlar

Sosyolojiye katkıda bulunan düşünürler, çeşitli teoriler geliştirerek toplumsal yapıları anlamamıza yardımcı olmuşlardır. Örneğin, Max Weber’in “ideal tip” kavramı, sosyolojik fenomenleri anlamak için idealize edilmiş modeller kullanımını ifade eder. Ahmet Rıza’nın takipçisi olduğu A. Comte gibi düşünürler, sosyolojik düşüncenin temellerini atmışlardır.

Toplumsal Hareketlilik ve Tabakalaşma

Toplum içerisinde bireyler ve gruplar arasındaki statü değişimleri, toplumsal hareketlilik olarak adlandırılır. Açık sınıflı toplumlarda bireysel yetenek ve başarılar, bu hareketliliği etkileyen önemli faktörlerdir. Ancak, toplumsal tabakalaşma, bireylerin ve grupların toplumdaki konumlarını belirleyen bir başka önemli sosyolojik fenomendir.

Sonuç

Sosyoloji, toplumsal yapıları, kültürel değişimleri, statü kazanımlarını ve toplumsal rolleri anlamamıza yardımcı olan bir bilim dalıdır. Ekrem Bilge’nin doktor olması gibi bireysel başarılar ve Ahmet Rıza’nın düşünsel akımları takip etmesi gibi olaylar, sosyolojinin inceleme alanının ne kadar geniş ve çeşitli olduğunu göstermektedir. Toplumun aynası olarak sosyoloji, bireylerin ve grupların toplum içindeki yerlerini, rollerini ve bu rollerin sürekli değişen dinamiklerini anlamamıza olanak tanır

1. “Mustafa Nuri Bilge’nin oğlu Ekrem Bilge, tıp eğitimini tamamladıktan sonra doktor oldu.” cümlesindeki hangi sözcük kazanılmış bir statüyü işaret etmektedir?

A) Oğlu
B) Mustafa Nuri
C) Ekrem
D) Doktor
E) Bilge

Cevap : D) Doktor

2. Ülkemizde sosyolojiye ilgi duyan ilk isimlerden biri olan Ahmet Rıza, hangi Batılı sosyologun düşüncelerinin  takipçisi olmuştur?

A) G. Simmel
B) H. Spencer
C) A. Comte
D) E. Durkheim
E) F. Le Play

Cevap : C) A. Comte

3. ‘Sağduyu bilgisi’ ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez?

A) Sağduyu bilgisi zorunlu olarak yanlış bir bilgidir.
B) Bireylerin toplumsal gerçekliğe dair kısmî bilgisidir.
C) Bireylerin toplumsal gerçekliğe dair öznel bilgisidir.
D) Genel olarak pratikte karşılaşılan ve bağlantıları belirsiz bir bilgidir.
E) Kişinin günlük işlerini sürdürebilmesini mümkün kılan sistematik olmayan bir bilgidir.

Cevap : A) Sağduyu bilgisi zorunlu olarak yanlış bir bilgidir.

4. Giyim, kuşam, eğlence, dinlenme gibi bazı kültür unsurları biçiminde ortaya çıkan geçici yenilikler aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ifade edilmektedir?

A) Gelenek
B) Ahlak
C) Kültür
D) Moda
E) Töre

Cevap : D) Moda

5. Bireylerin ve grupların statüler arasındaki giriş çıkış süreçleri olarak tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumsal tabakalaşma
B) Toplumsal arayış
C) Toplumsal iletişim
D) Toplumsal düşüş
E) Toplumsal hareketlilik

Cevap : E) Toplumsal hareketlilik

6. Ziya Gökalp’in, ‘dinî, ahlaki ve bedii duyguların toplamı’ olarak tarif ettiği ve millî bir özelliğe sahip olduğunu ifade ettiği kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hars
B) Milliyetçilik
C) Ahlak
D) Medeniyet
E) Millet şuuru

Cevap : A) Hars

7. “Geleneksel toplumlarda görülen geniş aile tipi, sanayileşme ile birlikte yerini çekirdek aileye bırakmaya başlamıştır.”
Yukarıdaki gözlem aşağıdakilerden hangisinin kanıtı olabilir?

A) Toplumsal değişme
B) Toplumsal tabakalaşma
C) Toplumsal etkileşim
D) Toplumsal çözülme
E) Toplumsal dayanışma

Cevap : A) Toplumsal değişme

8. Charles H. Cooley, birincil ve ikincil gruplar ayrımını geliştirirken aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini temel almıştır?

A) Toplumsal ilişki biçimini
B) Grubun var oluş sürecini
C) Grubun kuruluş biçimini
D) Bireyin gruba katılış biçimini
E) Grup üyelerinin eğitim düzeylerini

Cevap : A) Toplumsal ilişki biçimini

9. “İdeal tip” kavramsallaştırması aşağıdaki sosyologlardan hangisine aittir?

A) Emile Durkheim
B) Vilfredo Pareto
C) Max Weber
D) Karl Marx
E) Alfred Weber

Cevap : C) Max Weber

10. Ahmet Bey, hastanede başarılı bir kardiyoloji doktorudur. İki çocuk babası Ahmet Bey, komşularıyla da iyi ilişkilere sahiptir. Kendisine ait özellikleri hiç değişmediği hâlde, içinde bulunduğu her toplumsal grup kendisinden farklı roller icra etmesini beklemektedir. Ahmet Bey, günlük hayatında bulunduğu statülere uygun rolleri yerine getirse de doktor olduğunu hiç bir zaman unutmamakta, çevresi de en fazla onun bu rolünü vurgulamaktadır.
Bu paragrafta anlatılan örnek, aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ilgilidir?

A) Toplumsallaşma
B) Toplumsal prestij
C) Toplumsal rol
D) Anahtar statü
E) Toplumsal farklılaşma

Cevap : D) Anahtar statü

11. Aşağıdakilerden hangisi Pierre Bourdieu’ya ait bir kavram değildir?

A) Toplumsal sermaye
B) Kültürel sermaye
C) Örtük işlevler
D) Habitus
E) Güç alanı

Cevap : C) Örtük işlevler

12. “Ortak bir amaç etrafında bir araya gelmiş, karşılıklı ilişkilerde bulunan ve bunun da bilincinde olan iki veya daha fazla sayıda üyeden kurulu nispeten sürekliliği olan insan topluluğudur.”
Yukarıda tanımı yapılan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Millet
B) Toplumsal grup
C) Toplumsal yığın
D) Arkadaşlık
E) Çete

Cevap : B) Toplumsal grup

13. “Bir toplumun üyeleri arasında paylaşılan, devredilen ve bir değişim süreci içinde bulunan öğrenilmiş davranış kalıplarıyla bu kalıpların (inanç, değer, tavır ve maddi unsurları kapsayan) ürünlerinin oluşturduğu yaşam biçimidir.”
Yukarıdaki paragrafta tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahlak
B) Norm
C) Kültür
D) Moda
E) Toplum

Cevap : C) Kültür

14. “Kültür, belli bir toplumun üyelerinin oluşturduğu her türlü maddi ve davranışsal düzenlemenin tümüdür.”
Yukarıdaki tanımda kültürün daha çok hangi yönünden söz edilmektedir?

A) Zamanla değişikliğe uğraması
B) Toplumsal birliği sağlaması
C) Toplumdan topluma değişmesi
D) İnsan tarafından yaratılması
E) Kuşaktan kuşağa aktarılması

Cevap : D) İnsan tarafından yaratılması

15. Aşağıdakilerden hangisi açık sınıflı toplumun bir özelliği değildir?

A) Bireysel yetenek ve başarılar statü değişimine yardımcı olur.
B) Tabakalar arasındaki geçişler belirli yasalarla kontrol altındadır.
C) Özgürlükçü bir toplumdur.
D) Toplumsal hareketlilik yaygındır.
E) Fırsat eşitliği ve iş olanakları yaygındır.

Cevap : B) Tabakalar arasındaki geçişler belirli yasalarla kontrol altındadır.

16. Aşağıdakilerden hangisi temel tabakalaşma tiplerinden biri değildir?

A) Kölelik
B) Zümre / Feodalite
C) Toplumsal sınıf
D) Kast
E) Aile

Cevap : E) Aile

17. Aşağıdaki ifadelerden hangisi kültürün bir niteliği değildir?

A) Toplumdaki bireyleri birbirine yaklaştırır.
B) Sanayi toplumlarına özgüdür.
C) Bir toplumda kuşaktan kuşağa aktarılır.
D) Zaman içerisinde değişime uğrayabilir.
E) Toplumları birbirinden ayırt edicidir.

Cevap : B) Sanayi toplumlarına özgüdür.

18. Statüler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Statüler bazı haklar sağlar ve sorumluluk gerektirir.
B) Belli bir statünün toplumsal hiyerarşi içerisindeki önemi toplumdan topluma değişir.
C) Birey aynı anda birden çok statüye sahip olabilir.
D) Statüler arasında sürekli ilişki vardır.
E) Statüler her zaman bireyin iradesi ile gerçekleşir.

Cevap : E) Statüler her zaman bireyin iradesi ile gerçekleşir.

19. Aşağıdaki alanlardan hangisi Frankfurt Okulu’nun çalışmalarını yoğunlaştırdığı inceleme alanlarından biridir?

A) Endüstriyel toplumlarda kurumsal dinin konumu ve işlevleri
B) Modern toplumda bireyin özerkliğinin artışına dair iyimserlik
C) Kapitalist sistemde toplumsal düzenin nasıl tesis edileceği
D) İlkel toplumlardaki egemenlik ilişkilerinin analizi
E) Modern bilimsel analizin temeli olarak pozitivizm ve amprisizm eleştirisi

Cevap : E) Modern bilimsel analizin temeli olarak pozitivizm ve amprisizm eleştirisi

20. Aşağıdakilerden hangisi toplumsal davranış kalıplarını değiştirme yöntemlerinden biridir?

A) Moda
B) Propaganda
C) Telkin
D) Kamuoyu
E) İdeoloji

Cevap : B) Propaganda