SAĞ108U Sağlık Psikolojisi Ünite -1

Sağlık Psikolojisi: Çağdaş Yaklaşımlar ve Uygulamalar

Sağlık psikolojisi, bireylerin sağlıklarını koruma, hastalıklarla başa çıkma ve sağlıkla ilgili risklerden korunma yollarını araştıran bir bilim dalıdır. Bu alanda yapılan çalışmalar, sağlıkla ilgili davranışların anlaşılması ve iyileştirilmesi için psikolojik, biyolojik ve sosyal faktörlerin nasıl bir araya geldiğini inceler. Açıköğretim fakültesi öğrencileri için hazırlanan bu kaynak, Sağlık Psikolojisi dersinin temel konularını kapsamlı bir şekilde ele almakta ve öğrencilerin dersin önemli kavramlarını anlamalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

1. Sağlık Psikolojisine Giriş

Sağlık psikolojisinin temel amacı, insanların sağlıklı yaşam sürdürmelerine yardımcı olacak bilimsel bilgileri üretmek ve bu bilgileri uygulamaktır. Bu disiplin, hasta-hekim ilişkisini geliştirme, hastaların tedaviye uyumunu artırma ve ağrı ile başa çıkmayı öğretme gibi alanlarda uygulamalar geliştirir. Sağlık psikolojisinin önemli bir parçası olan klinik sağlık psikolojisi, bireylerin psikolojik, biyolojik ve sosyal faktörlerin birleşimi olarak sağlıklarını nasıl algıladıklarını inceleyerek, hastalıkların önlenmesi ve tedavisine katkı sağlar.

2. Sağlık Psikolojisinin Tarihsel Gelişimi

Sağlık psikolojisinin kökleri, antik dönemde sağlık ve hastalık hakkında geliştirilen teorilere dayanmaktadır. Örneğin, Hippokrates ve Bergamalı Galenos, sağlığın ve hastalığın dört temel sıvının (kan, balgam, sarı safra, kara safra) dengesine bağlı olduğunu öne sürmüşlerdir. Günümüzde bu görüşler bilimsel olarak geçerliliğini yitirmiş olsa da, sağlık ve hastalığın anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir.

3. Sağlık Anlayışının Evrimi

Sağlık kavramı zaman içinde önemli değişimler geçirmiştir. Biyomedikal model, sağlığı yalnızca hastalığın olmaması olarak tanımlarken, biyopsikososyal model, bireyin sağlık durumunun psikolojik, sosyal ve biyolojik faktörlerin etkileşimi sonucunda şekillendiğini vurgular. Bu model, sağlık psikolojisinin temelini oluşturur ve bireylerin sağlığını çok boyutlu bir perspektiften ele alır.

4. Sağlık Psikolojisinde Uygulamalar ve Araştırmalar

Sağlık psikolojisi, sağlıklı yaşam tarzlarını teşvik etme, kronik hastalıklarla başa çıkma stratejileri geliştirme ve sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırma gibi çeşitli alanlarda uygulamalara sahiptir. Klinik sağlık psikologları, hastaneler, aile sağlığı merkezleri ve klinikler gibi sağlık kuruluşlarında çalışarak, bireylerin psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak ve sağlıklı yaşam sürmelerine yardımcı olmak için çaba gösterirler.

5. Yaşam Kalitesi ve Sağlık

Yaşam kalitesi, bireylerin sağlık durumlarını, sosyal ilişkilerini ve yaşam standartlarını kapsayan geniş bir kavramdır. Sağlık psikolojisi, yaşam kalitesini artırmaya yönelik müdahaleler geliştirerek, bireylerin daha tatmin edici ve anlamlı bir yaşam sürmelerine olanak tanır.

Sonuç

Bu kaynak, açıköğretim öğrencilerinin Sağlık Psikolojisi dersinde karşılaşabilecekleri temel konuları kapsamlı bir şekilde ele almakta ve öğrencilerin bu konular hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmalarını sağlamayı hedeflemektedir. Sağlık psikolojisi, bireylerin sağlıklarını koruma ve iyileştirme konusunda önemli bir role sahip olduğundan, bu alandaki bilgilerin öğrenilmesi ve uygulanması, bireylerin sağlıklı bir yaşam sürdürmelerine önemli katkılar sağlayacaktır.

lolonolo.com, sağlık psikolojisi ve benzeri alanlarda eğitim alan öğrencilere yönelik kaynaklar sunarak, bilimsel bilgiye dayalı içeriklerle eğitim süreçlerine destek olmaktadır. Bu makale, lolonolo.com’un sağlık psikolojisi konusunda öğrencilere rehberlik etme misyonunun bir parçası olarak hazırlanmıştır.

1- Aşağıdakilerden hangisi sağlık psikolojisi uygulamalarından biri değildir?

A. Hasta-hekim ilişkisini geliştirmek
B. Hastanın fiziksel sorunlarını tıbbi olarak tedavi etmek
C. Hastanın tedaviye uyumunu araştırmak
D. Ağrı ile baş etmeyi öğretmek
E. Hasta ailesine hastalık hakkında bilgi vermek

Cevap : B. Hastanın fiziksel sorunlarını tıbbi olarak tedavi etmek

Sağlık Psikolojisi Uygulamaları

– Hasta-hekim ilişkisini geliştirmek: Sağlık psikolojisinin önemli uygulamalarından biri, hasta ve hekim arasındaki iletişimi güçlendirmektir. Bu, tedavi sürecinin etkinliğini artırabilir ve hastanın tedaviye uyumunu iyileştirebilir.

– Hastanın tedaviye uyumunu araştırmak: Bireylerin tedavi planlarına ne kadar sadık kaldıkları, sağlık psikolojisi tarafından incelenen bir başka önemli konudur. Hastaların tedaviye uyumunu artırmaya yönelik stratejiler geliştirmek, tedavi sonuçlarını iyileştirebilir.

– Ağrı ile baş etmeyi öğretmek: Sağlık psikolojisi, kronik ağrı gibi durumlarla başa çıkmak için bireylere psikolojik stratejiler öğretir. Bu yaklaşımlar, ağrının yönetilmesinde ve yaşam kalitesinin artırılmasında yardımcı olabilir.

– Hasta ailesine hastalık hakkında bilgi vermek: Hastalık sürecinde hasta ailelerinin bilgilendirilmesi, hem hastaların hem de ailelerin psikolojik refahını destekler

2- Sağlık psikolojisinin alt alanı aşağıdakilerden hangisidir?

A. Havacılık ve uzay psikolojisi
B. Adli psikoloji
C. Trafik psikolojisi
D. Klinik sağlık psikolojisi
E. Ekonomi psikolojisi

Cevap : D. Klinik sağlık psikolojisi

Sağlık Psikolojisinin Alt Alanları

Klinik sağlık psikolojisi: Sağlık psikolojisinin bu dalı, bireylerin sağlıkla ilgili davranışlarını ve hastalıklarla başa çıkmalarını iyileştirmek için klinik müdahaleler geliştirir ve uygular.

3- Sağlığı “hastalığın olmaması” biçiminde tanımlayan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A. Biyomedikal model
B. Biyopsikososyal model
C. Kartezyen düalizm
D. Davranışçılık
E. Psikanalitik kuram

Cevap : A. Biyomedikal model

Sağlık Anlayışları

Biyomedikal model: Bu model, sağlığı yalnızca hastalığın olmaması olarak tanımlar ve genellikle sağlık sorunlarının biyolojik nedenler üzerinden ele alınmasını savunur

4- Hastalığın bedende dört sıvının (kan, balgam, sarı safra, kara safra) dolaşımındaki dengenin bozulmasından kaynaklandığını ileri süren kişiler aşağıdakilerden hangisinde birlikte ve doğru olarak verilmiştir?

A. İbn-i Sina-Farabi
B. Hippokrates-Bergamalı Galenos
C. Sokrates-Aristoteles
D. Hegel-Kant
E. Marks-Engels

Cevap : B. Hippokrates-Bergamalı Galenos

Tarihsel Sağlık Anlayışları

Hippokrates ve Bergamalı Galenos: Antik dönemde, sağlık ve hastalığın dört temel vücut sıvısının dengesine bağlı olduğunu öne süren bu düşünürler, tıbbın gelişiminde önemli bir yer tutar.

5- Hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı olarak kişilerin yaşadıkları kültür ve değer yargılarının bütünü içinde durumlarını algılama biçimi olarak tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A. Yaşam kalitesi
B. Sosyal destek
C. İyilik hâli
D. Yaşam biçimi
E. Yaşam doyumu

Cevap : A. Yaşam kalitesi

Sağlıkla İlgili Kavramlar

Yaşam kalitesi: Bireyin genel refahı, sağlık durumu, sosyal ilişkileri ve yaşam koşulları gibi faktörlerin bütünü olarak ele alınır

6- Klinik sağlık psikologları aşağıdaki alanlardan hangisinde çalışmaz?

A. Hastaneler
B. Aile sağlığı merkezleri
C. Klinikler
D. Semt poliklinikleri
E. Hapishaneler

Cevap : E. Hapishaneler

Sağlık Psikolojisi Profesyonellerinin Çalışma Alanları

Klinik sağlık psikologları: Hastaneler, aile sağlığı merkezleri ve klinikler gibi sağlık kuruluşlarında çalışarak bireylerin sağlıklı yaşam sürmelerine katkıda bulunurlar

7- Biyopsikososyal model ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A. Geleneksel modeldir.
B. Psikolojik yöntemlerle tedavi olunabilir.
C. Ruh ve beden birbirinden bağımsızdır.
D. Tedaviden yalnızca hekim sorumludur.
E. Sadece virüs ve bakteriler hastalık yapıcı unsurlardır.

Cevap : E. Sadece virüs ve bakteriler hastalık yapıcı unsurlardır.

Biyopsikososyal Model

Biyopsikososyal model: Bu model, bireyin sağlık durumunun sadece biyolojik değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal faktörlerin bir araya gelmesiyle şekillendiğini vurgular.

8- Şamanlar tarafından yapıldığı düşünülen ilkel beyin ameliyatı aşağıdakilerden hangisidir?

A. Sanitasyon
B. Fetiş
C. Ritüel
D. Trepenasyon
E. Koterizasyon

Cevap : D. Trepenasyon

İlkel Tıbbi Uygulamalar

Trepenasyon: İlkel dönemlerde, belirli sağlık sorunlarını tedavi etmek amacıyla kafatasında delik açma işlemidir

9- Eski Hint uygarlığında “uzun yaşamaya dair tüm bilgi” ya da “yaşam bilgisi” anlamına gelen ve günümüzde etkililiği tartışmalı olan uygulama aşağıdakilerden hangisidir?

A. Malleus Malleficarum
B. Ayurveda
C. Holistik
D. Yoga
E. Şamanizm

Cevap : B. Ayurveda

Eski Uygarlıkların Sağlık Uygulamaları

Ayurveda: Eski Hindistan’da geliştirilen ve vücut, zihin ve ruhun dengesine odaklanan bir sağlık ve yaşam bilimidir.

10- Günümüzdeki sağlık tanımı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A. Sağlık fiziksel, psikolojik, toplumsal boyutları kapsar.
B. Bireyin kendi sağlığını nasıl algıladığı sağlık kavramı için önemlidir.
C. Koruyucu sağlık davranışları sağlıklı yaşam için gereklidir.
D. Sadece hasta olmamak sağlık için yeterlidir.
E. Düzenli uyku ve egzersiz sağlıklı yaşam sürebilmek için gereklidir.

Cevap : D. Sadece hasta olmamak sağlık için yeterlidir.

Günümüzdeki Sağlık Tanımı

Çok boyutlu sağlık tanımı: Sağlık, yalnızca hastalığın yokluğu değil, fiziksel, psikolojik ve toplumsal boyutları da içeren bir kavram olarak kabul edilir