Bilimsel Bilginin Sosyolojisi 2022-2023 Vize Soruları

1- Felsefeciler Mannheim’ı tutarsız olmakla suçlarlar, çünkü o ………………….
Yukarıdaki cümlede yer alan boşluğa aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?

A) Bilginin sadece bir bakış açısına göre doğru olabileceğini söylerken bir yandan da bu görüşlerine mutlak bir doğruluk atfeder.
B) Sosyal bilimleri terk edip siyasete girmiştir.
C) Bir sosyal bilimci olmasına rağmen, doğa bilimlerine sosyal bilimlerden fazla önem vermiştir.
D) Bilgiyi önemsizleştirmiştir.
E) Bilginin kesinliğini sorgulamıştır

Cevap : A) Bilginin sadece bir bakış açısına göre doğru olabileceğini söylerken bir yandan da bu görüşlerine mutlak bir doğruluk atfeder.

2- İtalyan Bilgin Francesco Petrarch, yaşama niye geldiğimizi hatta nereleri gezmemiz gerektiğini anlamanın yanında hayvanların yaşamları hakkında bilgi toplamanın ne denli anlamsız olduğunu anlatır.
Yukarıdaki paragrafta anlatılanlara göre, Petrarch’ın aşağıdaki görüşlerden hangisini benimsemesi beklenir?

A) Her bilim kendi içinde önemlidir.
B) Sanat, toplumsal bilimlerden daha önemlidir.
C) Sosyal bilimler doğa bilimlerinden daha önemlidir.
D) Fizik, biyolojiden daha önemlidir.
E) Doğa bilimleri sanattan daha önemlidir

Cevap : C) Sosyal bilimler doğa bilimlerinden daha önemlidir.

Francesco Petrarch’ın ifadeleri, hayvanların yaşamları hakkında bilgi toplamanın anlamsız olduğunu belirtmesi üzerinden yorumlanabilir. Bu ifade, Petrarch’ın doğa bilimlerine, özellikle hayvan bilimine karşı bir önem sıralamasında düşük değer verdiğini gösterir. Petrarch, insanın kendisi ve yaşamın anlamı gibi konulara odaklanmıştır, bu da onun sosyal bilimler veya insan merkezli bilimsel alanlara daha yüksek bir önem atfettiğini düşündürebilir. Bu çerçevede, Petrarch’ın benimseyebileceği görüş:
C) Sosyal bilimler doğa bilimlerinden daha önemlidir.

3- Kekulé’nin benzen halkasının altıgen şeklini rüyasında gördüğü bir yılandan esinlenerek bulduğunu iddia eden birisi yöntemle ilgili hangi noktayı vurguluyor olabilir?

A) Hayal etmenin önemini
B) Tümevarımın önemini
C) Bilimsel hipotezlerin tümevarım yerine hayal gücüne dayanabileceğini
D) Tümdengelimin zorluğunu
E) Bilimin zekâyla ilişkisini

Cevap : C) Bilimsel hipotezlerin tümevarım yerine hayal gücüne dayanabileceğini

Kekulé’nin benzen halkasının yapısını rüyasında gördüğü bir yılanın şeklinden esinlenerek bulduğu anekdot, bilimde hayal gücünün ve sezgisel düşüncenin önemine dikkat çeker. Bu hikaye, tümevarım veya tümdengelim gibi geleneksel bilimsel yöntemlerden ziyade, bir bilim insanının yaratıcı düşüncesi ve hayal gücünün nasıl yeni fikirlerin ve keşiflerin kapısını açabileceğini vurgular. Böylece, bu öykü şu noktayı vurgulamaktadır:
C) Bilimsel hipotezlerin tümevarım yerine hayal gücüne dayanabileceğini.

4- Shapere ve popper ,….. kendi silahıyla vurulmaktadır.Bununla beraber ….. tarihi yorumlarken seçici davranması da ironik şekilde kendi teorisiyle uyumludur çünkü muhtemelen ….. kendi teorisiyle paralel olarak psikolojik faktörlerin etkisi altında kalmakta ve aynı tarihe bakarken farklı bir gerçek’e şahitlik etmektedir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırayla hangisi gelmelidir?

A) Einstein/Einsteinın/Eınsteinın
B) Weber/Weber/Weber
C) Darwin/Darwin/Darwin
D) Marxın/Marxın/Marxın
E) Kuhnu/Kuhnun/Kuhn

Cevap : E) Kuhnu/Kuhnun/Kuhn

5- Aşağıdakilerden hangisi modern bilimlerin doğuşu ile eş zamanlıdır?

A) Felsefi düşüncenin yaygınlaşması
B) Ampirik metotların yaygın kullanımı
C) “Bilim” kelimesinin ilk kez kullanılması
D) Dogmalarla ilk kez mücadele edilmesi
E) İlk üniversitelerin kurulması

Cevap : B) Ampirik metotların yaygın kullanımı

Modern bilimlerin doğuşu, özellikle 16. ve 17. yüzyıllarda, bilimsel yöntemin benimsenmesi ve amprik metotların sistematik olarak kullanılmaya başlanmasıyla ilişkilendirilir. Bu dönem, bilim tarihinde genellikle Bilimsel Devrim olarak adlandırılır ve bu süreçte gözlem, deney ve matematiksel akıl yürütmenin bilgi üretmede merkezi bir rol oynamaya başladığı görülür. Dolayısıyla, modern bilimlerin doğuşuyla en eş zamanlı olan gelişme:
B) Ampirik metotların yaygın kullanımıdır.

6- Bilimin erkek egemenliğinde yapıldığını, kadın yorumunun eksik olmaması durumunda bilimin şimdikinden çok farklı şekilleneceğini iddia eden bir kişi için ne söylenebilir?

A) Sosyal sorunların çözümü için doğa bilimlerini rehber aldığı
B) Bilim tarihine hakim olmadığı
C) Siyasete meraklı olduğu
D) Olayları abartmaktan hoşlandığı
E) Feminist bilim sosyolojisine yakın olduğu

Cevap : E) Feminist bilim sosyolojisine yakın olduğu

7- ………..”Lazer teknolojisi elektronların düşük enerji seviyelerine geçmeleri ile ilgili bir teoriye dayanır. Bu teoriden yola çıkılarak geliştirilen teknolojik aletler gözümüzdeki görme kusurlarının giderilmesinde kullanıldığı gibi daha iyi füzelerin yapımında da iş görürler. Eğer bazı rölativistlerin ya da konvansiyonalistlerin iddia ettiği gibi elektronlar gerçekten yoksa veya kimimiz için var kimimiz için yoksa bu durumda elektronlara dayanan bir teoriden yola çıkarak yapılmış aletlerin bu başarısı nasıl açıklanabilir?”
Yukarıdaki paragrafta dile getirilen görüşü savunan bir kişi aşağıdaki seçeneklerde belirtilen hususlardan hangisine dikkat çekmektedir?

A) Tümdengelime
B) Kuram yüklülüğe
C) Pozitivizme
D) Mucizeye yer yok argümanına
E) Tümevarıma

Cevap : D) Mucizeye yer yok argümanına

8-……………… tezine göre teori, gözlemlerimizi şekillendirir ve sınırlar. Gözlemlerimiz tek başlarına, bir tecrübenin sonucu ortaya çıkmış olarak görülemez. Onlar bir teori ile yönlendirilir, anlam kazanır ve var olurlar.
Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?

A) Kuram yüklülük
B) Tümevarım
C) Tümdengelim
D) Pozitivizm
E) Popper’ın

Cevap : A) Kuram yüklülük

9- Aşağıdaki isimlerden hangisi “deneyimciliğin” kurucusu olarak anılır?

A) Robert Boyle
B) Francis Bacon
C) Rene Descartes
D) Aristo
E) Isaac Newton

Cevap : B) Francis Bacon

10- “Batlamyusçu ve Kopernikçi astronomlar dünyanın veya güneşin merkeziliği konusunda anlaşamasalar da birçok konuda anlaşabilirler. Örneğin farklı paradigmalara mensup astronomlar Güneş’in “doğuş” saati, Ay ve Dünya’nın ilişkisi gibi konularda aynı sonuçlara varacaklardır.”
Yukarıdaki paragrafta ifade edilen görüşü savunan bir kişi aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

A) Bilimde ilerlemeyi
B) Astronominin modern bilimdeki yerini
C) Paradigmalar arası farklılıkları
D) Gözlemin tamamen göreceli olduğunu
E) Ortak gözlem kümesinin küçümsenmemesi gerektiğini

Cevap : E) Ortak gözlem kümesinin küçümsenmemesi gerektiğini

11- “Kuhn özellikle …. Kavramını muğlak bir şekilde kullanmakla eleştirilmiştir, daha sonra kendisi de bu eleştirilere hak vermiştir”
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmektedir?

A) Bilim insanı
B) Eleştirel düşünce
C) Paradigma
D) Deney
E) Gözlem

Cevap : C) Paradigma

12- “Teorileri sorgulamadan bağlılık gösteren bilim adamları olduğu gibi teorileri sorgulayan bilim adamları da vardır. Nitekim teorilerde yaşanan çoğalmayı başka türlü açıklamak mümkün değildir.” Thomas Kuhn’a yöneltilen bu eleştiri aşağıdaki düşünürlerden hangisi tarafından yapılmıştır?

A) Paul Feyerabend
B) K. R. Popper
C) Einstein
D) J. Freud
E) H. Reichenbach

Cevap : A) Paul Feyerabend

13- Aşağıdaki görüşlerden Feyerabend’in bilimsel özgürlükle ilgili görüşünü yansıtmaktadır?

A) Bilim insanı özgürleştirir.
B) Galileo acımasızca yargılanmıştır.
C) Bilim birçok mücadele sonucunda bugüne gelmiştir
D) Bilimle ilgili tartışmalarda özgürlüklerin kısıtlanması sadece geçmişe has bir durum değildir.
E) Eski dönemlerde uygulanan cezalar şimdikinden hafiftir.

Cevap : D) Bilimle ilgili tartışmalarda özgürlüklerin kısıtlanması sadece geçmişe has bir durum değildir.

14- Bilimsel bilginin prestij kazanmasının ve otoritesinin uzun süre sorgulanmamasının arkasındaki temel neden hangisidir?

A) Siyasi otoritelerin bilime verdiği önem
B) İş dünyasının bilime verdiği destek
C) Ordunun teknolojik ihtiyaçları
D) Modern bilimin teknoloji yoluyla insanların hayatında yol açtığı değişiklikler
E) Halkın bilimi sorgulayacak bilgisinin olmaması

Cevap : D) Modern bilimin teknoloji yoluyla insanların hayatında yol açtığı değişiklikler

Bilimsel bilginin prestij kazanması ve otoritesinin uzun süre sorgulanmaması, genellikle bilimin teknoloji yoluyla insanların hayatlarında yarattığı somut değişikliklere ve iyileştirmelere bağlanır. Bilim, teknoloji aracılığıyla sağlık, iletişim, ulaşım gibi birçok alanda devrim niteliğinde gelişmelere imza atmıştır ve bu başarılar, bilime olan güveni ve prestijini artırmıştır. Bu değişiklikler, günlük yaşamın her alanında hissedilir hale geldikçe, bilimin otoritesi ve geçerliliği daha az sorgulanır hale gelmiştir. Dolayısıyla, bu durumun temel nedeni şu şekilde ifade edilebilir:
D) Modern bilimin teknoloji yoluyla insanların hayatında yol açtığı değişiklikler.

15- Weber, bilim adamlarının objektif olup olmadıklarını tartışırken hangi alanlar arasında bir ayrıma gitmeyi önerir?

A) Bilgi ve ahlaki normlar
B) Araştırma problemi ve araştırma süreci
C) Doğa bilimleri ve edebiyat
D) Bilim ve teknoloji
E) Fizik ve biyoloji bilim dalları

Cevap : B) Araştırma problemi ve araştırma süreci

16- Bilimsel devrimlerin yapısı adlı eserin yazarı aşağıdakilerden hangisini savunmayacaktır?

A) Bilim insanlarının objektifli bilimsel ilerlemeyi kolaylaştırmaktadır.
B) Bilim insanları değerlendirme yaparken aldıkları eğitimin etkisi altında kalabilmektedir
C) Bilimsel bilginin analizinde sosyologlara büyük rol düşmektedir
D) Bilimsel camia fikirlerini değiştirecektir. Ancak bu değişimin her zaman objektif süreçlerin sonucunda gerçekleşmediği unutulmamalıdır.
E) Bilimde dogma mevcuttur.

Cevap : E) Bilimde dogma mevcuttur.

17- Bilim sosyolojisindeki rölativist görüşe göre aşağıdakilerden hangisi iddia edilebilir?

A) Bilim, modern bir uğraş değildir.
B) Bilim güçtür.
C) Bilim çoğunluğun faydasını gözetmelidir.
D) Evrensel, her dönemde ve durumda geçerli bilimsel doğruluk kriterlerinden söz edilemez.
E) Bilim objektiftir

Cevap : D) Evrensel, her dönemde ve durumda geçerli bilimsel doğruluk kriterlerinden söz edilemez.

Bilim sosyolojisindeki rölativist görüş, bilginin kültürel, sosyal ve tarihsel bağlamlara göre şekillendiğini ve bu nedenle evrensel olarak geçerli olmayabileceğini savunur. Bu bakış açısına göre, bilimsel doğruların ve kriterlerin her dönem ve her durum için sabit ve değişmez olduğunu iddia etmek mümkün değildir. Rölativistler, bilimin nesnel bir süreçten çok, toplumsal etkileşimler ve güç dinamikleri içinde şekillenen bir yapı olduğunu vurgularlar. Bu nedenle, verilen seçenekler arasında rölativist görüşe uygun olan şu iddia edilebilir:
D) Evrensel, her dönemde ve durumda geçerli bilimsel doğruluk kriterlerinden söz edilemez.

18- Karl Mannheim’a göre bilgimizin şekillenmesinde ana etken toplumdur; öte yandan ………. ve ………. benzer bir etki altında kaldığı iddia edilemez.
Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?

A) Doğa bilimlerinin – sosyal bilimlerin
B) Doğa bilimlerinin – matematiğin
C) Matematiğin – edebiyatın
D) Hukukun – ilahiyatın
E) Edebiyatın – sosyal bilimlerin

Cevap : B) Doğa bilimlerinin – matematiğin

19- Pozitivizme Alternatif olarak sunulan bir görüş olan hangi akım kısaca, bilimsel, mantıksal veya matematiksel doğruların, dünyanın insan varlıklarına dikte ettiği veya zorla kabul ettirdiği hakikatler olmayıp, insani tercihlerin sonucu olduğunu iddia eder?

A) Sürrealizm
B) Konvansiyonalizm
C) Realizm
D) Romantizm
E) Nominalizm

Cevap : B) Konvansiyonalizm

Bilimsel, mantıksal veya matematiksel doğruların insanın tercihleri ve sosyal anlaşmalar sonucu şekillendiğini iddia eden bir akımı işaret ediyor. Bu açıklama, Konvansiyonalizm ile örtüşüyor. Konvansiyonalizm, özellikle bilim felsefesinde, bilginin ve doğruların toplumsal kurallar veya insanların ortak kararlarıyla belirlendiğini savunan bir akımdır. Bu düşünce yapısı, bilimsel gerçeklerin ve matematiksel kavramların tamamen objektif olmadığını, bunların insanların kabul ve anlaşmalarıyla şekillendiğini öne sürer. Dolayısıyla doğru cevap şıkkı:
B) Konvansiyonalizm.

20- “İnsanoğlu bitkilerin sadece ilaç olarak kullanılabilecek olanlarına ilgi duymamış, uzaya her dönem merak duymuş, evrenin farklı bir fiziksel yapıda olması durumunda nasıl bir yaşamımız olacağını sorgulamıştır” Bu tarihsel gerçeğe dikkat çeken bir kişi aşağıdakilerden hangisini vurgulamak istiyordur?

A) Bilimin amacı doğadan faydalanmaktadır.
B) Bilim adamları meraklarının esiri olmazlar
C) Bilimin amacı sadece insanlara somut fayda sağlamak değildir
D) Bilim zorun peşindedir
E) Bilim her dönem hayvan ve bitkileri incelemeyi amaçlar

Cevap : C) Bilimin amacı sadece insanlara somut fayda sağlamak değildir

Bu ifade, insanların sadece somut ve hemen elde edilebilecek faydalara değil, aynı zamanda evrenin yapı ve işleyişine olan derin meraklarına dikkat çekmektedir. İfade, bitkilerin ilaç olarak kullanımından öteye, uzay ve evrenin farklı fiziksel yapıları üzerine yapılan düşünce ve sorgulamaları ele almakta. Bu durum, bilimin amacının sadece pratik, hemen elde edilebilir faydalar sağlamak olmadığını, aynı zamanda insan merakını ve bilgi arayışını tatmin etmeye yönelik olduğunu gösterir. Dolayısıyla doğru cevap şıkkı:
C) Bilimin amacı sadece insanlara somut fayda sağlamak değildir.

21- Halk arasındaki yaygın bilim anlayışına göre doğa bilimleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

Cevap : Objektiftir ve rasyonel sorgulamalarla elde edilir