Çocukluk Döneminde Sanat Ünite-2 Özet
Görsel Sanatlar, sanata dair varlığın ilk kanıtı sayılabilir ve eser olarak varlığı sürdüğü sürece de zamansızdır. Görsel Sanatlar terimi, Güncel Türkçe Sözlük’te “Ressamlık, oymacılık, heykelcilik, mimarlık vb. sanatlar, plastik sanatlar” (Türk Dil Kurumu, t.y.) olarak tanımlanmıştır.Aynı terime İngilizce olarak (Visual Arts) bakıldığında ise Cambridge Dictionary’de “edebiyat ve müzikten ziyade resim ve heykel sanatı” ve “çizim, resim, heykel, fotoğrafçılık vb.” olarak iki tanım mevcuttur. Görsel Sanatlar, el ile çizim, boyama, dış nesneyle baskı, yontma, döküm ve hamur vb. malzemeyle biçimlendirme gibi tekniklerle beraber temelde resim, heykel ve mimari dallarından oluşur. Ancak resim, heykel ve mimari dallarının kendi içinde farklı tekniklerle de belirlenen alt dalları veya çeşitleri vardır.
Resim sanat dalında kullanılan teknikler:
-farklı renkteki kalemlerle kağıt
-tuval (bez) veya başka nesneler üzerine çizimler
-çizim ile birlikte fırça ve/veya spatül gibi araçlarla boyama
-sadece boyalarla çeşitli resim teknikleri
-çeşitli kalıpların boyanarak kağıda, ağaç veya metal plakaya baskı (gravür) yapılmasıyla oluşur.
Heykel sanat dalında kullanılan teknikler:
-ağaç ve taş malzemeleri çeşitli araçlarla yontma,
-hazır kalıplara eritilmiş metal döküm
-sonradan kurutulmak üzere kilden iskeletli ve iskeletsiz tasarımlar
Mimari sanat dalında kullanılan teknikler:
-proje çizimden sonraki inşaat aşamasında amaca göre demir, taş ve ağaç malzemeler kullanılarak bir mekân ortaya çıkarılabilmektedir.
NOT: Heykelde kullanılan rölyef (kabartma) tekniği mimaride de yüzey üzerine estetik olarak yansıtılmaktadır.
UNUTMA: Görsel Sanatlar’ın tarihi ise Üst Paleolitik dönemde, günümüzden en az 30.000 yıl önce mağara duvarlarına yapılan çizimlerden yani dekorasyonlardan oluşmuştur. Bunun yanı sıra, insan vücudunu boyama da bir diğer örnek formdur. Bu bağlamda Görsel Sanatlar’ın ilk örnekleri dört şekilde ortaya çıkar:
a) İnsan vücuduna, başka bir doğal veya yaratılmış üç boyutlu (3D) nesneye veya düz bir yüzeye uygulanan renk kullanımı,
b) Sembolik amaçlı olan veya olmayan desenler,
c) Doğal olarak oluşan formların değiştirilmesi (yeniden yaratımı),
d) İki boyutlu (2D) veya üç boyutlu görsellerin tekrar (taklit/yeniden yaratım) oluşturulması
***Görsel Sanatlar’ın diğer dalı olan heykele dair en eski örnek de yine 30.000-40.000 yıl öncesine ait olduğu düşünülen ve bir insan ayağı uzunluğundaki “Löwenmensch” (Aslan-Adam) heykelciğidir.
***Görsel Sanatlar’ın diğer dalı olan mimaride ise Dünya’nın en eski eserlerinin MÖ 3600 ve MÖ 700 yıllarına dayanan Malta’nın Megalitik Tapınakları kabul edilmekteydi. Ancak Türkiye’de (Şanlıurfa/Karaharabe Köyü) bulunan Göbeklitepe’nin tarihinin (MÖ 10.500-MÖ 7.500) daha eski olduğu belirlenmiştir.
**Mimarinin resim ve heykelden farkı vardır. Resim ve heykel bir tek sanatçı tarafından doğrudan yaratılırken, mimarın çizimi ise başkaları tarafından uygulandığında ancak mimari eser ortaya çıkabilmektedir. Bu açıdan resim ve heykel bireysel olabilmekteyken, mimari çizim aşamasında bireysel, yaratım aşamasında ise kolektif yani birden fazla kişi tarafından yaratılan sanattır. Ayrıca resim ve heykel salt sanat eseri olarak herhangi bir ihtiyaç olmaksızın yapılırken, mimari eser ise çoğunlukla işlevsel amaçla yapılır.
***Mimarinin iki alt dalı vardır. Bunlar:
1.İç mimari: hali hazırdaki bir mekânın içinin isteğe göre estetik ve işlevsel olarak en ince ayrıntısıyla dekorasyonudur.
2.Peyzaj mimari: bilimselliği daha ön planda olan ve en basitinden bir mekânın bahçe gibi dış çevresinin dekorasyonundan biyoçeşitlilikle
birlikte bir yaşam alanının estetik olarak tasarlanmasına kadar geniş bir alandır.
**Uluslararası alanda sanat dalı kabul edilen ve sadece çizim ya da çizim ve boyama yoluyla yaratılan “karikatür”ü de Görsel Sanatlar’a eklemek gerekir. Komik, abartılı, iğneleyici, politik özelliklerinden dolayı, yukarıdaki tanımlarda da görüldüğü üzere Görsel Sanatlar içinde yer verilmemiş olan karikatür, resim sanatının özelliklerinden oluştuğundan dolayı onun bir alt dalı gibi de değerlendirilebilir. Karikatür bu sayılan özelliklerinin yanı sıra çocuklara yönelik eğitim amaçlı da kullanılabilmektedir.
***“Görsel Sanatlar’ın amaçları” şöyle sıralanabilir:
1. “Sanatsal İfade: Duygu ifadesi veya iletişimi
2. Törensel: Ritüel, kutlama, anma
3. Anlatı: Hikayeler anlatmak, deneyimleri tanımlamak ve göstermek, fikirleri veya bilgileri iletmek
4. İşlevsel: Günlük yaşamda kullanılan sanatsal nesneler
5. İkna edici: Reklam, pazarlama, propaganda.”
***Görsel Sanatlar’ın başlıca unsurları, “çizgi, şekil, biçim (form), renk ve ton, doku, desen, ritim ve boşluk” olmakla birlikte bir görsel kompozisyonun ilkeleri de “denge, kontrast, hareket, vurgu, desen, oran ve birlik/bütünlük”tür.Bu unsurlar ve ilkeler, hem Görsel Sanatlar’ın hem de sanatsal iletişimin kavramlarıdır ve birbiri yerine de kullanılabilir.
1. Çizgi:
Bir fikri iletebilir veya bir duyguyu ifade edebilir. Durağan veya hareketli görünebilen çizgiler, nesneleri tanımlar. Bir hareket noktasının yolu olan çizgi, yatay, dikey, çapraz, eğri veya bunların kombinasyonundan oluşur. Kavisli, düz, kalın, ince, pürüzsüz, uzun, kısa ve benzeri olabilen çizgiler, tasarımda şekil, desen, doku, boşluk, hareket ve illüzyon (göz yanılsaması) yaratmak için kullanılır.
2. Şekil:
Hem uzunluk hem de genişliğe sahip iki boyutlu sınırlı bir formdur. Sanatçıların tuvalde ve zihninde görüntü oluşturmak için kullandıkları yapı taşlarıdır. Boyama veya çizim yaparken, uzunluk ve genişlik olarak iki boyutta bir şekil oluşturulur. Vurguları ve gölgeleri vermek için de üç boyutlu bir görünüm sağlanabilir. ***En temelde, bir çizgi çevrildiğinde bir şekil oluşturulur: Bir çizgi sınırı oluşturur ve şekil, bu sınır tarafından sınırlandırılmış bir formdur.
Şekil unsurunun çeşitleri:
*doğal veya insan yapımı
*düzenli veya düzensiz
*iki boyutlu veya üç boyutlu
*temsili veya soyut [temsili olmayan]
*geometrik veya organik [doğal]
*şeffaf [transparan] veya opak [şeffaf olmayan]
*pozitif veya negatif
*dekoratif veya sembolik
*renkli, desenli veya dokulu
**Organik Şekiller: Genellikle doğal, düzensiz ve serbest formdadır. Bunlar, tohum, bitki, yaprak, çiçek, meyve, ağaç, dal olarak ve bulutların ve suyun geçici formlarında doğadaki büyüme ve bozulma modellerinde görülebilir. Organik şekiller, ayrıca kalp ve böbrek şekilleri gibi anatomik formlarla da ilişkilidir.
**Geometrik Şekiller: Temelde üçgen, oval, dikdörtgen, daire, kare ve çokgen olarak bilinen geometrik şekiller, matematikte tanımlanan
ve ortak adlara sahip düzenli şekillerdir. Geometrik şekillerin net kenarları veya sınırları vardır.
**Pozitif ve Negatif Şekiller: Pozitif şekiller, herhangi bir şeklin gerçek fiziksel halidir. Negatif şekil ise herhangi bir pozitif şeklin fiziksel formu arasındaki ve çevresindeki boşluktur.
**Şeffaf (Transparan) Şekiller: Nesnelerin diğer taraftan açıkça görülebilmesi için ışığın geçmesine izin veren, pencere camı, şeffaf kağıt ve suluboya gibi şekillerdir.
**Yansıtıcı Şekiller: Yüzeylerine yansıyanların ayna görüntüsünü oluşturmak için ışığı yansıtan şekillerdir ve sanatçılar yansıtıcı şekiller için genellikle Resim sanatında perspektifi kullanırlar. Bunun yanı sıra, Mimari ve Dijital Fotoğraf dallarında yansıtıcı şekiller yaratma imkanı daha fazla olabilir.
**Opak (Mat) Şekiller: Işıkla ilgili bir diğer şekil olan ve “ışıkgeçirmez” anlamındaki opak şekiller, ışığı emip bir kısmını renk olarak yansıtır. Işıkla ilgili olarak “Şeffaf, Yansıtıcı ve Opak” şekiller aynı eserlerde bir arada da bulunabilmektedir.
**İki ve Üç Boyutlu Şekiller: Şekiller sıfır boyutlu olamayacağından dolayı görsel sanatlarda en az iki boyuttan başlamaktadır. Daire ve dikdörtgen iki boyutlu şekle birer örnektir. Üç boyutlu (3D[imensional]) şekiller ise uzunluk, genişlik ve yüksekliğe sahip olup kalınlık veya derinlikle iki boyutlu şekillerden ayrılır.
**Soyut Şekiller: Genellikle gerçek bir konu, yer veya duyguya dayanan ancak gerçekçi ve somut (temsili) olmayan şekillerdir.
3. Form (Biçim):
Form, uzunluk, genişlik ve yüksekliğe sahip hacmi kapsayan üç boyutlu bir nesneyi ifade eder. Form terimi, Görsel Sanatlar’da metal heykel, yağlı boya vb. gibi sanatın fiziksel doğasını tanımlamak için de kullanılır. Form, bir sanat eserinin bütünlüğüyle ilgilidir. Formların iki çeşidi vardır. Bunlar:
*1.Geometrik formlar: Küre, küp, piramit, koni ve silindir gibi matematiksel, kesin ve temel geometrik olarak adlandırılanlardır. Geometrik formlar çoğunlukla mimaride ve yapılı çevrede bulunur.
*2.Organik (biyometrik) formlar: Çoğu zaman doğada, çiçek, dal, yaprak, su birikintisi, bulut, hayvan, insan figürü vb. gibi serbest, kıvrımlı, simetrik olmayan şekillerde görülür.
4. Renk ve Ton:
Sanatta rengin kullanımına yönelik “ışık, ton, desen, form, sembol, hareket, uyum, kontrast ve ruh hali” gibi birçok farklı yaklaşım vardır. Görsel Sanatlar’da “ana renkler” (kırmızı, sarı ve mavi), “ara renkler” (yeşil, turuncu ve mor) ve “nötr renkler” (siyah, beyaz, gri) olarak sınıflandırılmaktadır. Müzik Sanatları’nda da kullanılan “ton” sözcüğü ise Görsel Sanatlar’da bir rengin göreli açıklığını veya koyuluğunu ifade eder.
5. Doku:
Doku, nesne yüzeyinde dokunma ve görme duyularıyla algılanabilse de sadece dokunma duyusuyla algılanabilir. Dokular doğal ve doğal olmayan (yapay dokular) dokular olarak ikiye ayrılır.
“Doğal Dokular,” nesnelerin varlığındaki kendine özgü doğal dokularıdır.
“Yapay Dokular” ise bir sanatçının eserinin yüzeyine boya veya kazıma ile oluşturduklarıdır. Kabartma şekiller doku etkisi yaratır.
“Nesnel Dokular” doğal veya yapay dokuların dokunma duyusuyla algılanmasıdır. Nesnel Dokular ifadesi yerine, “Dokunsal Dokular” ifadesi de kullanılmaktadır.
Bir de sadece görme duyusuyla algılanabilen “Görsel Dokular” vardır. Bir dergi veya gazete sayfasındaki resimde bulunan bir nesnenin
doğal dokusu sadece görme duyusuyla algılandığında bu da görsel dokudur.
6. Desen:
Yüzeyleri veya yapıları tutarlı ve düzenli bir şekilde düzenleyen temel bir yapıdır. Desen, yinelenen bir şekil veya form birimi olarak tanımlanabilir, ancak aynı zamanda bir bileşimin parçalarını düzenleyen ‘iskelet’ olarak da düşünülebilir. Sanatçılar desenleri dekorasyon, kompozisyon tekniği veya tüm sanat eseri olarak kullanırlar.
7. Ritim:
Ritim, hareketi veya eylemi öneren bir tasarım ilkesidir. Ritim genellikle çizgiler, şekiller, renkler ve daha fazlasının tekrarlanmasıyla elde edilir. Görsel Sanatlar’da ritmin bazı çeşitleri de vardır, bunlar:
*Alternatif Ritim
*Rastgele Ritim
*Akan Ritim
*Düzenli Ritim
*Aşamalı Ritim
8. Boşluk:
Boşluk, sanatın temel unsurlarından biri olarak, bir eserin etrafındaki, arasındaki ve içindeki uzaklıkları ifade eder.Boşluk, pozitif veya negatif, açık veya kapalı, sığ veya derin, iki boyutlu veya üç boyutlu olabilir. Boşluk, izleyiciye bir sanat eserini yorumlaması için bir referans verir.
Çocukluk Döneminde Görsel Sanatlar ve Eğitim
Görsel Sanatlar dersi, çocukları araştırmaya, yaratıcılıklarını kullanmaya üretmeye yönlendiren ve bunları yaparken onları dinlendiren, eğlendiren yönleriyle her zaman çok ilgi uyandıran bir ders olmuştur.bireyi dersi sadece rahatlama ve eğlence aracı olarak görmekten çıkararak, daha verimli ve bilimsel yönünü sorgulayan, araştıran bir konuma getirmek gereklidir. Böylece gelişim ve süreç sonunda birey, sanat formlarını ustaca yakalamaya yönelmelidir.
Sanat eğitimine ilişkin uluslararası açıdan “Ortak Temel Devlet Standartları” şöyledir:
1. Yaratma: Öğrencilerin sanatsal çalışma üretmesi, geliştirmesi ve işlemesidir. Bu standartta sırasıyla “planlama, araştırma ve yapma” aşamaları söz konusudur.
2. Cevaplama: Öğrencilerin sanatsal çalışmaları değerlendirmek için niyet ve anlamı eleştirel olarak yorumlayabilmeleridir. Burada sırasıyla “tanımlama, analiz, yorumlama, sorgulama ve değerlendirme” aşamaları vardır.
3. Sunum: Öğrencilerin sanatsal çalışmanın sunumu ve üretimi yoluyla anlam geliştirmesi, işlemesi ve aktarmasıdır. Bu standartta sırasıyla “geliştirme, iletişim ve paylaşım” aşamaları söz konusudur.
4. Bağlantı: Öğrencilerin önceki bilgi ve kişisel deneyimlerini sanat ve tasarım ile kültürel ve tarihsel bağlamla ilişkilendirmeleridir. Burada da “disiplinlerarası olma, kariyer bağlantıları ve kültürel, sosyal ve tarihsel farkındalık” aşamaları vardır.
**Yapılacak etkinlikler ve yaratımların sürecinde “kazanım” da denilen “içerik standardı” ve “gösterge” de denilen “başarı standardı” söz konusudur. Her içerik standardının birden fazla başarı standardı vardır. Başarı standartları değişken olacağından dolayı temel olarak altı içerik standardı şöyledir:
1. Malzeme, teknik ve süreçleri anlama ve uygulama
2. Yapı ve işlev bilgisini kullanma
3. Çeşitli konu, sembol ve fikirleri seçme ve değerlendirme
4. Görsel sanatları tarih ve kültürlerle ilişkili olarak anlama
5. Kendilerinin ve diğerlerinin sanatsal çalışmalarının özelliklerini ve değerlerini düşünmek ve değerlendirmek
6. Görsel sanatlar ve diğer disiplinler arasında bağlantı kurma
|
