ÇEK206U İş Sağliği ve Güvenliği Ünite -3

Ünite 3, “Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Genel Görünümü” konusuna odaklanır. Bu ünitede, Türkiye’deki iş sağlığı ve güvenliğinin tarihsel gelişimi, mevcut durumu, karşılaşılan sorunlar, ilgili mevzuatın genel yapısı ve iş sağlığı ve güvenliği konusunda sorumluluk taşıyan kurum ve kuruluşlar ele alınmaktadır. Bu çerçevede, aşağıda detaylandırılan konulara genel bir bakış sunulmaktadır:

Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği konusu, Osmanlı İmparatorluğu döneminden itibaren önemli bir yer tutmuştur. İlk düzenlemelerden biri olan 1865 tarihli Dilaver Paşa Nizamnamesi ile başlayan bu süreç, günümüze kadar devam eden bir dizi yasal düzenleme ve gelişme ile karakterize edilmiştir. Bu gelişmeler, iş sağlığı ve güvenliği konusunda hukuki çözümlerin arandığını göstermektedir.

Türkiye’de Sorumlu Kurum ve Kuruluşlar

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliğinden sorumlu başlıca kurum Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’dır. Bu Bakanlık bünyesinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ve Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığı gibi birimler iş sağlığı ve güvenliği konularında görev yapmaktadır.

Karşılaşılan Sorunlar

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili uygulamalarda karşılaşılan sorunlar arasında işyerlerinin yapısından, kanuni düzenlemelerden, istatistiksel verilerin ve araştırma sonuçlarının yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar bulunmaktadır. Ayrıca, örgütlenme ve koordinasyon eksiklikleri ve eğitimle ilgili sorunlar da önemli zorluklar arasında yer almaktadır.

İş Güvenliği Hakkının Anayasal Dayanağı

Türkiye’de iş güvenliği hakkı, ilk kez 1961 Anayasası’nda sosyal ve iktisadi haklar kapsamında düzenlemeye alınmış ve 1982 Anayasası’nda da bu hak korunmuştur. İş güvenliğine ilişkin olarak bugün yürürlükte bulunan koruyucu mevzuat büyük ölçüde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çevresinde şekillenmiştir.

İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında önemli bir yer tutan işverenin işçiyi gözetme borcu, işverenlerin teknik tedbirler almasını, işin sağlık ve güvenlik kurallarına uygun düzenlenmesini, işyerinin iş güvenliği konusunda örgütlendirilmesini ve işçiyi gözetme borcunu yerine getirmeyen işverenlere uygulanacak yaptırımları içerir.

Bu özet, Ünite 3’ün ana hatlarını yansıtmakta ve Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili temel bilgileri, mevzuatı ve sorumlulukları kapsamlı bir şekilde özetlemektedir

1. Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinden sorumlu kuruluşlardan biri değildir?

a. Belediyeler
b. Sağlık Bakanlığı
c. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
d. Milli Savunma Bakanlığı
e. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

Cevap : c. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı:

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği konusunda birçok kuruluş görev yapmaktadır. Ancak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı doğrudan iş sağlığı ve güvenliğinden sorumlu kuruluşlar arasında yer almaz. İş sağlığı ve güvenliği konusunda ana sorumluluk Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na aittir.

2. Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili uygulamalarda karşılaşılan sorunlara ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?

a. Ülkemizde rakamsal verilere ulaşma konusunda zorluk bulunmaktadır.
b. Ülkemizde yaygın olan üretim sistemi, büyük ölçekli işletmelere dayanmaktadır.
c. Ülkemizde rehabilitasyon merkezleri ve çalışan uzman sayısının arttırılması gereklidir.
d. Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurum ve kuruluşlar çok sayıda ve dağınıktır.
e. Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili birçok hukuki düzenleme bulunmaktadır.

Cevap : b. Ülkemizde yaygın olan üretim sistemi, büyük ölçekli işletmelere dayanmaktadır.

Üretim Sistemi ve Büyük Ölçekli İşletmeler:

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ile karşılaşılan sorunların temel nedenlerinden biri, büyük ölçekli işletmelere dayanan bir üretim sistemi değil, çeşitlilik gösteren işletme büyüklükleri ve sektörler arası farklılıklardır. Dolayısıyla, Türkiye’deki yaygın üretim sisteminin büyük ölçekli işletmelere dayandığını söylemek doğru değildir

3. Ülkemizde ilk defa hangi Anayasa’da iş güvenliğine ilişkin hükümlere yer verilmiştir?

a. 1924
b. 1930
c. 1945
d. 1961
e. 1982

Cevap : d. 1961

1961 Anayasası ve İş Güvenliği:

Türkiye’de iş güvenliğine ilişkin hükümler ilk kez 1961 Anayasası’nda yer almıştır. Bu, iş güvenliği mevzuatının anayasal dayanağının sağlandığı önemli bir dönüm noktasıdır

4. Ülkemizde yürürlükte olan koruyucu iş güvenliği mevzuatı aşağıdaki kanunlardan hangisine dayanmaktadır?

a. 5393 sayılı Belediye Kanunu
b. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu
c. 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu
d. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
e. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

Cevap : d. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu:

Türkiye’deki koruyucu iş güvenliği mevzuatı, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na dayanır. Bu kanun, iş sağlığı ve güvenliği alanında en kapsamlı düzenlemeleri içerir ve iş yerlerinde sağlık ve güvenlik standartlarının belirlenmesine yönelik çerçeve sağlar

5. Aşağıdaki kurumlardan hangisi Uluslararası Çalışma Örgütü’nün teknik yardımı ile kurulmuştur?

a. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
b. İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı
c. İş sağlığı ve Güvenliği Eğitim ve Denetim Merkezi
d. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi
e. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığı

Cevap : b. İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı

İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı:

Bu kurum, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) teknik yardımı ile kurulmuştur ve iş sağlığı ve güvenliği alanında araştırma ve geliştirme faaliyetleri yürütmektedir

6. 1961 Anayasası’nda iş güvenliği mevzuatının anayasal dayanağı hangi bölümünde yer almaktadır?

a. Temel Haklar
b. Ticari Haklar
c. Kişilik Hakları
d. Siyasi Haklar
e. Sosyal ve İktisadi Haklar

Cevap : e. Sosyal ve İktisadi Haklar

1961 Anayasası’nda İş Güvenliği:

İş güvenliği mevzuatının anayasal dayanağı, 1961 Anayasası’nda “Sosyal ve İktisadi Haklar” bölümünde yer almaktadır. Bu, işçilerin sağlık ve güvenlik haklarının korunmasının önemine dair anayasal bir vurgu yapar

7. Özel hukuk açısından işverenin işçiyi gözetme borcunu düzenleyen temel hüküm aşağıdakilerden hangisinde düzenlenmiştir?

a. İş Kanunu
b. Belediye Kanunu
c. Türk Borçlar Kanunu
d. Umumi Hıfzısıhha Kanunu
e. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

Cevap : c. Türk Borçlar Kanunu

Türk Borçlar Kanunu ve İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu:

Özel hukuk açısından, işverenin işçiyi gözetme borcu, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu hüküm, işverenin iş yerinde gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerini alması gerektiğini belirtir.

8. İşverenler, işyerinde meydana gelen iş kazasını ne kadar süre içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdürler?

a. Derhal
b. 1 gün
c. 1 işgünü
d. 3 gün
e. 3 işgünü

Cevap : e. 3 işgünü

SGK’ya Bildirim Süresi:

İşverenler, iş yerinde meydana gelen iş kazasını, kazadan sonra 3 işgünü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmekle yükümlüdür. Bu süre, kazanın resmi kayıtlara geçirilmesi ve gerekli işlemlerin başlatılması için önemlidir

9. Aşağıdaki kanunlardan hangisinde işverenin işçiyi gözetme borcuna ilişkin kamu hukuku düzenlemeleri yer almamaktadır?

a. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
b. Umumi Hıfzısıhha Kanunu
c. Türk Borçlar Kanunu
d. Belediye Kanunu
e. İş Kanunu

Cevap : c. Türk Borçlar Kanunu

Kamu Hukuku Düzenlemeleri:

İşverenin işçiyi gözetme borcuna ilişkin kamu hukuku düzenlemeleri, Türk Borçlar Kanunu’nda yer almaz. Bu kanun, özel hukuk alanında işverenin yükümlülüklerini düzenlerken, kamu hukuku ile ilgili düzenlemeler daha çok İş Kanunu gibi diğer kanunlarda yer alır

10.Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.4/I, a kapsamında çalışmaya başlayan sigortalıların çalışmaya başladıkları tarihten itibaren ne kadar zaman içinde SGK’ya sigortalı olarak çalışmaya başladıklarını bildirmeleri gereklidir?

a. 10 gün
b. 15 gün
c. 20 gün
d. 1 ay
e. 2 ay

Cevap : d. 1 ay

SGK’ya Sigortalı Olarak Çalışmaya Başlama Bildirimi:

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, işverenler sigortalı olarak çalışmaya başlayan kişileri çalışmaya başladıkları tarihten itibaren 1 ay içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdür. Bu süre, sigortalı çalışanların sosyal güvenlik haklarının korunması açısından önem taşır