Türkiye’nin Toplumsal Yapısı Ünite 6

1. 1930’larda dünyanın genel durumu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

a) Yeni bir savaş tehdidi ortaya çıkmıştır.
b) Tek parti yönetimleri eleştirilmektedir.
c) Dünya ekonomik bir kriz ile sarsılmaktadır.
d) İspanya’da iç savaş ortamı hâkimdir.
e) Almanya ve İtalya’da faşist yönetimler hâkimdir.

Cevap : b) Tek parti yönetimleri eleştirilmektedir.

2. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin 1933-1939 yılları arasında uyguladığı devletçi ekonomi politikasının parçası sayılamaz?

a) Kamu iktisadi teşekküllerinin açılması
b) Marshall yardımından faydalanılması
c) 5 yıllık kalkınma planının hayata geçirilmesi
d) Merkez Bankası’nın açılması
e) Türk Lirası’nı Koruma Kanunu

Cevap : b) Marshall yardımından faydalanılması

ABD’nin müttefiklerine yardım etmesine ilişkin Marshall Planı 1945 sonrası yürürlüğe konur.

3. 1930 yerel seçimi Türkiye’deki ilk çok partili seçimdir. Bu ifade,

A) Doğrudur.
B) Yanlıştır.

Cevap : Doğrudur. Birçokları 1946’yı ilk çok partili seçim sanır, oysa 46 seçimleri ilk çok partili genel seçimdir. Öncesinde, 1930’da Cumhuriyet Halk Fırkası yanında Serbest Fırka’nın da seçime katıldığı yerel seçimler vardır.

4. 1930 sonrası tek parti rejimi faşist niteliklidir. Bu yargı

A) Doğrudur.
B) Yanlıştır.

Cevap : Yanlıştır; aslında bu, siyasi açıdan tartışmalı bir konudur. Ancak daha tarafsız bir değerlendirme ile 1930 sonrası Türkiye’de otoriter eğilim artsa da devlette yaygın ve sistematik bir ırkçılık olmadığından ve geniş kesimlerin desteği etrafında oluşmadığından CHP’ye faşist demek haksızlık olur. Unutmayalım: Her tek parti yönetimi faşizm değildir.

Cevap : Cumhuriyete dek meclis hükûmeti sistemi geçerli idi; yani hükûmeti oluşturan her bir bakanlık için aday olanlar tüm meclis tarafından tek tek oylanarak seçiliyordu. Bu nedenle İkinci Meclis’te bir hükûmet krizi yaşandı; yani bakanlar seçilemedi ve hükûmet oluşamadı. Mustafa Kemal bu krizin ancak kabine sistemine geçiş ile aşılabileceğini ileri sürerek cumhuriyeti kurdu. Kabine sistemi ülkemizde bugün de geçerli sistemdir ve meclis, cumhurbaşkanının atadığı bir başbakanın hazırladığı hükûmet listesinin tamamını oylar. Elbette cumhuriyetin ilanı arkasında başka ideolojik gerekçeler de vardır; ama güncel politikada süreç hükûmet krizinden başlar