Türkiyenin Toplumsal Yapısı

Türkiye’nin Toplumsal Yapısı: Tarihsel Dönüşümler ve Güncel Dinamikler

Türkiye, zengin tarihi ve kültürel mirasıyla, toplumsal yapıda önemli dönüşümler yaşayan bir ülkedir. Açıköğretim fakültesi öğrencileri ve meslek sınavlarına hazırlananlar için Türkiye’nin toplumsal yapısını anlamak, sadece akademik bir gereklilik olmanın ötesinde, toplumun dönüşüm süreçlerine dair kapsamlı bir bakış açısı kazandırır. lolonolo.com olarak, bu makalede Türkiye’nin toplumsal yapısındaki değişim ve dönüşümleri, tarihsel ve güncel perspektiflerden ele alacağız.

Turgut Özal Dönemi ve Ekonomik Dönüşüm

1980’ler Türkiye’si, Turgut Özal liderliğindeki ekonomik ve sosyal dönüşümlerle tanımlanır. Devletin ekonomideki rolünün daraltılması, özelleştirmeler ve sermaye kesiminin korunması gibi politikalar, Türkiye’nin küresel ekonomiye entegrasyon sürecinde önemli adımlar olarak görülür. Bu dönem, toplumsal yapının dönüşümünde de etkili olmuş, özellikle şehirleşme, sosyal sınıflar arası ilişkiler ve iş dünyası dinamiklerinde belirgin değişimlere yol açmıştır.

Cumhuriyetin İlanı ve Sistem Değişiklikleri

Cumhuriyetin ilanı, Türkiye’de toplumsal ve siyasal yapının temelinde köklü bir dönüşümü işaret eder. Kabine sistemi ve laiklik ilkesi gibi yenilikler, Türkiye’nin modernleşme sürecinde kritik öneme sahip olmuştur. Bu dönüşüm, toplumsal yapıda farklılaşma ve çeşitlenmeye de zemin hazırlamıştır.

Teorilerin Toplumsal Olguları Açıklamadaki Rolü

Toplumsal olguların nasıl ve neden ilişkili olduğuna dair teoriler, toplumların dinamiklerini anlamada temel araçlardır. Örneğin, Türkiye’de boşanma oranlarının yükselmesi gibi bir olguyu açıklarken, aile içi dinamikler, kültürel normlar ve ekonomik faktörler gibi çeşitli boyutları dikkate alan sosyolojik teorilerden yararlanılır.

Küreselleşme ve Siyasal Dönüşümler

Küreselleşme, dünya genelinde ve Türkiye’de toplumsal yapılar üzerinde derin etkiler bırakmıştır. Soğuk Savaş’ın sona ermesi ve sosyalist bloğun dağılması, Türkiye’de de siyasal, ekonomik ve kültürel alanlarda yeni açılımların önünü açmıştır. Bu süreç, uluslararası ilişkilerden, yerel toplumsal dinamiklere kadar geniş bir yelpazede değişimlere neden olmuştur.

Nüfus Dinamikleri ve Demografi

Nüfus yapısının ve demografik özelliklerin incelenmesi, Türkiye’nin toplumsal yapısını anlamada önemli bir boyuttur. Nüfus piramidinin analizi, ülkedeki yaş ve cinsiyet dağılımı gibi temel demografik bilgileri sunar. Bu bilgiler, eğitim, sağlık, istihdam gibi alanlardaki politika ve stratejilerin şekillendirilmesinde kritik öneme sahiptir.

Kültürel Etkileşimler ve Türkiye

Türkiye’nin kültürel yapısı, İslam kültürü, Orta Asya, Akdeniz ve Batı kültürlerinin etkileşimiyle zenginleşmiştir. İskandinav kültürünün doğrudan bir etkisi olmasa da, küreselleşme ile birlikte dünya kültürleri arasındaki etkileşim, Türkiye’nin kültürel çeşitliliğini daha da artırmıştır.

Sonuç

Türkiye’nin toplumsal yapısını anlamak, tarihsel süreçlerden güncel dinamiklere uzanan geniş bir perspektif gerektirir. Ekonomiden siyasete, kültürden demografiye kadar çeşitli alanlardaki dönüşümler, toplumsal yapının karmaşıklığını ve dinamizmini gösterir. Açıköğretim öğrencileri ve meslek sınavlarına hazırlananlar için bu makale, Türkiye’nin toplumsal yapısına dair kapsamlı bir bakış sunmayı amaçlamaktadır. lolonolo.com olarak, öğrencilerin ve genel okuyucuların bu konularda bilinçlenmesine katkıda bulunmayı hedefliyoruz.

@lolonolo_com

1. Ocak 1980’de Türkiye ekonomisinde devletin rolünü daraltan, dolayısıyla yapısal bir değişim içeren kararların mimarıydı. Ancak bu kararlar yoğun toplumsal tepki ile karşılaştı. Askerî darbe sonrası, 1983 yılında kurduğu Anavatan Partisi’nin seçimleri kazanması ile başbakan oldu ve bu kararları hayata geçirdi. Onun döneminde Türkiye ekonomisinde devletin küçülmesi, kamu harcamalarının azaltılması, özelleştirmeler, sosyal devlet uygulamalarının yavaş yavaş tasfiyesi ve sermaye kesiminin korunması yönünde birçok adım atıldı.
Yukarıdaki parçada sözü edilen siyasetçi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Turgut Özal
B) Bülent Ecevit
C) Recep Tayyip Erdoğan
D) Süleyman Demirel
E) Tansu Çiller

Cevap : A) Turgut Özal

2. Türkiye’de meclis hükümetinden kabine sistemine geçiş aşağıdakilerden hangisiyle başlamıştır?

A) TBMM’nin kurulması
B) Kars Antlaşması’nın imzalanması
C) Halifeliğin kaldırılması
D) Cumhuriyetin ilan edilmesi
E) Saltanatın kaldırılması

Cevap : D) Cumhuriyetin ilan edilmesi

3. “Toplumda gözlemlenen tek tek olguların, nasıl ve neden ilişkili olduğuna ilişkin iddiadır.”
Yukarıdaki ifadede tanımı verilen kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Model
B) Teori
C) Tez
D) Hipotez
E) Anti-tez

Cevap : B) Teori

4. Türkiye’de boşanma oranı Avrupa ülkeleri kadar yüksek değildir; ancak giderek yükselmektedir. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de boşanmanın, Batı ülkelerinde sık rastlanmayan nedenlerinden biridir?

A) Eşlerin anne ve babalarının, evlilik sorunlarına, baskı yapacak derecede müdahale etmesi
B) Şiddetli geçimsizlik
C) Eşler arasında iletişimsizlik
D) Eşlerin karakter özelliklerindeki farklılıklar
E) Ekonomik sorunlar

Cevap : A) Eşlerin anne ve babalarının, evlilik sorunlarına, baskı yapacak derecede müdahale etmesi

5. Küreselleşme sürecine yol açan en önemli siyasal olay aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sosyalist ülkeler bloğunun dağılması
B) Dünyanın ABD ve Rusya arasında iki kutba ayrılması
C) Dünya savaşı
D) Milliyetçiliğin rakipsiz ideoloji olarak yükselmesi
E) Ulus üstü şirketlerin öne çıkması

Cevap : A) Sosyalist ülkeler bloğunun dağılması

6. Nüfusun yapısını, özelliklerini ve değişimlerini inceleyen bilim dalına verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

A) Antropoloji
B) Demografi
C) Beşerî Coğrafya
D) Nüfus Sosyolojisi
E) Psikoloji

Cevap : B) Demografi

7. Nüfus piramidi üzerinde aşağıdaki verilerden hangisi yer alır?

A) Nüfusun gelecekteki tahminî büyüklüğü
B) Nüfus büyüklüğünün zaman içindeki değişimi
C) Nüfusun yaş ve cinsiyetlere göre dağılımı
D) Nüfusun gelire göre dağılımı
E) Nüfusun bölgeler arasında dağılımı

Cevap : C) Nüfusun yaş ve cinsiyetlere göre dağılımı

8. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye kültürünü etkileyen kaynaklar arasında yer almaz?

A) İslam kültürü
B) İskandinav kültürü
C) Orta Asya kültürü
D) Akdeniz kültürü
E) Batı kültürü

Cevap : B) İskandinav kültürü

9. Aşağıdakilerden hangisinde II. Dünya Savaşı sonrası canlanan sosyal bilim araştırmaları üzerinde, 1980’lere dek etkili olan belli başlı teorik yaklaşımlar bir arada verilmiştir?

A) Çatışma merkezli yaklaşım – İşlevselci Yaklaşım
B) Yerel tarihçilik – Sözlü Tarih
C) İşlevselci Yaklaşım – Mikro tarihçilik
D) Makro yaklaşım – Mikro Yaklaşım
E) Markist yaklaşım – Özne Merkezli Yaklaşım

Cevap : A) Çatışma merkezli yaklaşım – İşlevselci Yaklaşım

10. Aşağıdakilerden hangisi işlevselci yaklaşıma yönelik eleştirilerden biri değildir?

A) Toplumları biyolojiden ödünç alınan kavramlarla açıklar.
B) Toplumların iradeleri ve belli niyetleri olduğunu varsayar.
C) Toplumların istikrarlı bütünlükler olduğunu varsayar.
D) Toplumda ortaya çıkan bölünme ve çatışmaları göz ardı etmektedir.
E) Sadece dinin toplum üzerindeki etkisine odaklanmıştır.

Cevap : E) Sadece dinin toplum üzerindeki etkisine odaklanmıştır.

11. Aşağıdakilerden hangisi anayasanın işlevlerinden değildir?

A) Devlet organlarının ilişkilerini ve yetki sınırlarını belirler.
B) Devletin dayandığı temel ilkeleri düzenler.
C) Uluslararası ilişkileri düzenler.
D) Diğer yasalara kaynaklık eder.
E) Devlet ile toplum arasındaki ilişkiyi düzenler.

Cevap : C) Uluslararası ilişkileri düzenler.

12. Osmanlı’da geçerli olan Millet sistemi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Hukuk, millet sistemi dışında gelişmiştir.
B) En önemli gayrımüslim millet Katoliklerdir.
C) Burada millet derken kast edilen bugünkü ‘ulus’ sözüne karşılık gelir.
D) Millet sisteminde ayırıcı en önemli kıstas din ve ona bağlı mezheptir.
E) Millet sistemi, devletin tüm unsurları arasında tam bir eşitliğe dayalıdır.

Cevap : D) Millet sisteminde ayırıcı en önemli kıstas din ve ona bağlı mezheptir.

13. Küreselleşme döneminde siyaset ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Tüm siyasal örgütlenmeler ulusal ölçeklidir.
B) Ulus devletlerin Soğuk Savaş dönemindeki gücü sarsılmıştır.
C) Çevre gibi sorunların kapsamlı ideolojiler başarısıyla çözüleceği düşünülmektedir.
D) Siyasi katılım yalnızca sendikalar ve siyasal partiler gibi geniş örgütlerle gerçekleşir.
E) Siyasete ciddi ve mesafeli bir kamusal dil hâkimdir.

Cevap : B) Ulus devletlerin Soğuk Savaş dönemindeki gücü sarsılmıştır.

14. Anayasa mahkemesinin temel işlevi nedir?

A) Meclisin çıkaracağı anayasayı genel hukuk ilkeleri açısından değerlendirir.
B) Anayasaları kaleme alır.
C) Anayasa hükümlerine ilişkin iptal davası açar.
D) Anayasaya karşı suç işlediği iddia edilen tüm kişileri yargılar.
E) Yasaları anayasal uygunluk açısından denetler.

Cevap : E) Yasaları anayasal uygunluk açısından denetler.

15. Osmanlı ekonomisinin yükselme dönemi boyunca fethe dayalı oluşu, aşağıdaki ekonomik önceliklerden hangisine dayanır?

A) Gelenekçilik
B) İaşecilik
C) Vergicilik
D) Kalkınmacılık
E) Korumacılık

Cevap : C) Vergicilik

16. Aşağıdakilerden hangisi tevhid-i tedrisat yasasına ilişkin değerlendirmeler arasında sayılabilir?

A) Toplumu oluşturan gruplara eğitim konusunda özerklik tanır.
B) Üniversitelerde reform yapılması sağlanmıştır.
C) Eğitim sisteminde dinin etkisini azaltmıştır.
D) Karma eğitime son vermiştir.
E) Eğitim sisteminde geri dönülmez bozulmalara yol açmıştır.

Cevap : C) Eğitim sisteminde dinin etkisini azaltmıştır.

17. 
Türkiye İstatistik Kurumunun 2006 yılında yaptığı Aile Yapısı Araştırması’na göre hane yapısı yukarıdaki gibi dağılmaktadır.
Bu verilere göre aşağıdaki sonuçlardan hangisine kesinlikle ulaşılamaz?

A) Üniversitelerin yaygınlaşması yeni hane yapıları oluşturmaktadır.
B) Türkiye’de geniş aileden çekirdek aileye geçiş hâkimdir.
C) Kentleşme ile beraber çekirdek aile yaygınlaşmaktadır.
D) Yeni yaşam tarzlarının yaygınlaşması, yeni aile tiplerinin ortaya çıkmasına yol açmaktadır.
E) Türkiye’de geniş aile yaygındır.

Cevap : E) Türkiye’de geniş aile yaygındır.

18. Aşağıdakilerden hangisi günümüz Türkiye’sini doğrudan şekillendiren tarihsel süreçler arasında yer almaz?

A) 1980 askerî darbesi
B) Küreselleşme süreci
C) Türkiye’de piyasa ekonomisinin yaygınlaşması
D) 12 Mart dönemi
E) Türkiye ekonomisinin dışa açılması

Cevap : D) 12 Mart dönemi

19. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de 1970’li yıllarda toplumun siyasallaşmasının nedenleri arasında sayılamaz?

A) Tüm dünyada benzeri bir siyasallaşma eğiliminin görülmesi
B) Türkiye’nin sanayileşmesi ile işçi sınıfının genişlemesi
C) Kentleşme ile birlikte siyasal beklentilerin artması
D) 1961 Anayasası’nın siyasal özgürlükleri genişletmesi
E) Güçlü tek parti hükümetlerinin siyaseti teşvik etmesi

Cevap : E) Güçlü tek parti hükümetlerinin siyaseti teşvik etmesi

20. 1946 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrılan milletvekillerinin kurduğu siyasal parti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Milli Selamet Partisi
B) Milliyetçi Hareket Partisi
C) Serbest Cumhuriyet Fırkası
D) Demokrat Parti
E) Adalet Partisi

Cevap : D) Demokrat Parti

Türkiye’nin Toplumsal Yapısı: Ekonomik Belirlenimcilikten Tanzimat’a

Giriş:

Türkiye’nin toplumsal yapısı, tarihsel süreç içinde birçok önemli dönemden etkilenmiş ve şekillenmiştir. Bu makalede, Türkiye’nin toplumsal yapısını belirleyen faktörleri ele alacak ve özellikle ekonomik belirlenimcilik ve tarihsel dönemlerin etkilerini inceleyeceğiz.

Ekonomik Belirlenimcilik ve Toplumsal Yapı:

Türkiye’nin toplumsal yapısını anlamak için ekonomik belirlenimcilik kavramına odaklanmak önemlidir. Ekonominin siyaseti, kültürü, hukuku, eğitimi ve diğer toplumsal alanları belirlediği iddiası, Türkiye’nin tarihinde önemli bir rol oynamıştır. Bu bağlamda, makalemiz Ekonomik Belirlenimcilik kavramını detaylı bir şekilde açıklamaktadır.

Demografi ve Toplumsal Değişim:

Nüfusun niteliği, Türkiye’nin ekonomik ve toplumsal yapısını derinden etkileyen bir diğer faktördür. Demografi, hem ekonomide verimliliği artırır hem de toplumsal değerleri değiştirir. Bu bağlamda, demografik değişimlerin Türkiye’nin tarihindeki rolü incelenmiş ve özellikle Tanzimat Dönemi’nde gerçekleşen önemli değişikliklere vurgu yapılmıştır.

Lozan Antlaşması ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu:

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, Lozan Antlaşması ile sağlanmıştır. Bu antlaşma, Türkiye’nin uluslararası alandaki statüsünü belirleyen önemli bir dönemeçtir. Makalemizde Lozan Antlaşması’nın detaylarına ve Türkiye’nin modernleşme sürecindeki etkilerine odaklanılmıştır.

Pantürkizm ve Osmanlı Dönemi:

Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde ortaya çıkan Pantürkizm akımı, devletin kurtuluşunu Türki unsurları birleştirerek Büyük Turan’ı kurmaktan geçtiğini savunmuştur. Bu ideoloji, Osmanlı’nın içsel zorluklarını ve dış politikadaki değişimleri etkilemiştir. Makalede Pantürkizm’in tarih içindeki rolü detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

Adalet Partisi ve Demokrat Parti Geleneği:

Türkiye’nin siyasi tarihinde önemli bir dönemeç olan 1960 askeri darbesinin ardından ortaya çıkan Adalet Partisi, Demokrat Parti’nin geleneğini sürdürmüş ve 1965 seçimlerinde büyük başarı elde etmiştir. Bu siyasi değişimin toplumsal etkileri ve Türkiye’nin siyasi arenadaki evrimi makalede detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Tanzimat Dönemi ve Toplumsal Değişim:

Tanzimat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu’nda önemli bir dönüm noktasını temsil etmektedir. Ferman, gayrimüslim tebaya da haklar vererek yükselen milliyetçi isyanları engelleme çabasını yansıtmaktadır. Makalemizde, Tanzimat Dönemi’nin toplumsal değişimlere olan etkileri ele alınmıştır.

Ekonomik Gelişmeler ve Tanzimat Sonrası Yeni Sektörler:

Tanzimat sonrasında Osmanlı topraklarında ortaya çıkan ekonomik değişimler, yeni sektörlerin oluşmasına neden olmuştur. İhracat, tarım, ticaret gibi sektörlerin gelişimi incelenerek, Tanzimat sonrasındaki ekonomik dönüşüme odaklanılmıştır.

Barack Obama’nın Toplumsal Eşitsizlik İçin Çağrısı:

Barack Obama’nın zenci genç Travyon Martin’in öldürülmesi üzerine yaptığı açıklamalar, toplumsal eşitsizliklere dikkat çekmektedir. Makalede, Obama’nın sözleri üzerinden toplumsal eşitsizliklere odaklanılmış ve bu durumun toplumsal yaşam üzerindeki etkileri incelenmiştir.

Modern Batı’nın Sömürgeci Politikaları:

Makalede, Modern Batı’nın sömürgeci politikalarının, sömürge dışı toplumları etkileme biçimi ele alınmıştır. Batı’nın ekonomik ve kültürel etkilerinin nasıl bir rol oynadığı detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Modern Devletin Temel Özellikleri:

Modern devletin temel özellikleri, geleceğe yönelik planlamalar yapma, nüfus üzerinde etkin denetim mekanizmaları oluşturma gibi faktörleri içermektedir. Bu özellikler, modern devletin diğer devlet tiplerinden ayıran önemli unsurları temsil etmektedir.

Tarih ve Sosyoloji Disiplinleri Arasındaki Farklar:

Makalede, tarih ve sosyoloji disiplinleri arasındaki temel farklardan biri olan genelleme ve tikel olaylarla ilgilenme eğilimleri detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

Osmanlıcılık ve Toplumsal Birliktelik:

Osmanlı’nın geniş toprağında Osmanlıcılık düşüncesi, Müslüman ve gayrimüslim tebaanın birlikteliğini vurgulamıştır. Bu ideoloji, Osmanlı İmparatorluğu’nun içsel birlikteliği ve kucaklayıcı yapısını ifade etmiştir. Makalede Osmanlıcılık düşüncesinin toplumsal birlikteliğe olan etkisi ele alınmıştır.

Türkiye’de Çok Partili Demokrasiye Geçiş:

1945 sonrasında Türkiye’nin çok partili demokrasiye geçişinde etkili olan faktörler ele alınmıştır. Özellikle ekonomik güçlenmenin ve siyasal liberalleşmenin rolü detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Kavramların Değişimi ve Toplumsal Anlam:

Makalede, kavramların zaman içinde değişimine odaklanılarak, özellikle “uygarlık” kavramının evrimi ve genelleştirilmesi detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Modernleşme Sürecinin Sonuçları:

Modernleşme sürecinin sonuçları, özellikle sanayi kentinin ortaya çıkması gibi unsurları içermektedir. Bu sonuçlar, toplumsal ve ekonomik yapıdaki değişimleri temsil etmektedir.

Sonuç:

Makale, Türkiye’nin toplumsal yapısını etkileyen birçok önemli faktörü ele almış ve bu faktörlerin tarih içindeki rolünü detaylı bir şekilde incelemiştir. Türkiye’nin geçmişi, toplumsal yapısını anlamak ve geleceğe yönelik perspektif kazanmak adına önemli bir referans kaynağıdır.

1. Ekonominin siyaseti, kültürü, hukuku, eğitimi ve diğer tüm toplumsal alanları belirlediğini iddia eden yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bütüncül Yaklaşım
B) Ekonomik Belirlenimcilik
C) Romantik Akım
D) Modernist Yaklaşım
E) Liberalizm

Cevap : B) Ekonomik Belirlenimcilik

2. Nüfusun niteliğinin artması ile birlikte hem ekonomide verimlilik artar hem de toplumsal değerler değişir.
Yukarıdaki değerlendirme aşağıdakilerden hangisinin toplumsal yapıyı etkilediğini ifade etmektedir?

A) Coğrafi çevre
B) Tarihsel süreç
C) Demografi
D) Ekonomi
E) Teknolojik gelişmeler

Cevap : C) Demografi

3. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu antlaşmasıdır?

A) Gümrü Antlaşması
B) Versay Antlaşması
C) Lozan Antlaşması
D) Sevr Antlaşması
E) Ankara Antlaşması

Cevap : C) Lozan Antlaşması

4. Osmanlı’da XIX. yüzyılda devletin kurtuluşunun Türki unsurları birleştirerek Büyük Turan’ı kurmaktan geçtiğini savunan fikir akımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pantürkizm
B) Batıcılık
C) Sosyalizm
D) Osmanlıcılık
E) İslamcılık

Cevap : A) Pantürkizm

5. 1960 yılında askerî darbe ile kapatılan Demokrat Parti’nin geleneğini sürdüren ve 1965 seçimlerinde büyük başarı kazanan parti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi
B) Adalet Partisi
C) Millet Partisi
D) Türkiye İşçi Partisi
E) Yeni Türkiye Partisi

Cevap : B) Adalet Partisi

6. I. Dünya Savaşı’na girdiği hâlde, bitimini beklemeden savaştan çekilen ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rusya İmparatorluğu
B) Amerika Birleşik Devletleri
C) Bulgaristan Krallığı
D) Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
E) Osmanlı İmparatorluğu

Cevap : A) Rusya İmparatorluğu

7. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Fermanı’nın yayımlanmasında etkili olan faktörlerden biridir?

A) Gayrimüslim tebaya da haklar vererek yükselen milliyetçi isyanları engelleme çabası
B) Türk-Müslüman bir burjuva sınıfı yaratma ve onu güçlendirme çabası
C) Osmanlı toplumundaki sınıf eşitsizliklerini ortadan kaldırma çabası
D) Osmanlı ekonomisinin sanayileştirilmesi yönündeki çabalar
E) Sanayileşen Batılı güçler karşısında daha geniş bir manevra alanı yaratma hedefi

Cevap : A) Gayrimüslim tebaya da haklar vererek yükselen milliyetçi isyanları engelleme çabası

8. Tanzimat ile birlikte Osmanlı uluslararası ekonomik iş bölümü içinde giderek yarı sömürge bir ülkeye dönüşmüştür. Ancak öte yandan Osmanlı’nın kimi bölgelerinde giderek modern kapitalist ekonomik kurumlar ve modern bir alt yapı ortaya çıkmış; bu ise belli sektörlerin gelişmesine ve bazı liman kentlerinin modern bir çehreye dönüşmesine yol açmıştır.
Yukarıdaki parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi Tanzimat sonrasında ortaya çıkan yeni sektörler arasında yer almaz?

A) İhracat
B) Tarım
C) Ticaret
D) Demir yolu ulaşımı
E) Sanayi

Cevap : E) Sanayi

9. ABD eski başkanı Barack Obama, zenci genç Travyon Martin’in öldürülmesi üzerine konuşurken “Bu ülkede birçok zenci erkek, 35 yıl önce ben dâhil, yoldan geçerken arabaların kilitlerinin kapatıldığının sesini duymuştur.”
şeklinde bir açıklama yapmıştır. Barack Obama’nın yukarıda yer verilen sözleri, öncelikli olarak toplumsal yaşamın hangi boyutuna gönderme yapmaktadır?

A) Toplumsal roller
B) Toplumsal eşitsizlikler
C) Toplumsal prestij
D) Toplumsal ilişkiler
E) Toplumsal statü

Cevap : B) Toplumsal eşitsizlikler

10. Modern Batı toplumları sömürgecidir. Batı dışı toplumların geri kalmalarının nedeni, kendi yetersizlikleri değil; sömürgeci politikalardır. Bu politikalar hem ekonomik düzeyde hem de kültürel düzeyde işler; yani Batı ülkeleri hem Batı dışı toplumların kaynaklarını sömürür hem de onlara kendi değerlerini benimsetmeye çalışır.
Yukarıdaki parçada ifade edilen önermeye dayanarak aşağıdaki politikalardan hangisi izlenebilir?

A) Ülke ekonomisini dışa kapatarak devlet desteği ile sanayileşme
B) Batı teknolojisine kapalı bir bilim politikası
C) Batı ülkeleriyle askerî iş birliğine dayalı bir dış politika
D) Ülke ekonomisini dışa açarak Batı sermayesini ülkeye çekme politikası
E) Batı kültürünü yaygınlaştıracak bir eğitim politikası

Cevap : A) Ülke ekonomisini dışa kapatarak devlet desteği ile sanayileşme

11. Aşağıdakilerden hangisi modern devlet tipini, diğer devlet tiplerinden ayıran özellikler arasında yer almaz?

A) Geleceğe yönelik planlamalar yapar.
B) Askerlik hizmetleri için vergi toplar.
C) Kişiler üzerindeki fiziki cezaları azaltır.
D) Modern öncesi devlete nazaran kalabalıklaşan bir bürokratik aygıta ihtiyaç duyar.
E) Nüfus üzerinde etkin denetim mekanizmaları oluşturmaya çalışır.

Cevap : B) Askerlik hizmetleri için vergi toplar.

12. Osmanlı’nın geniş toprağında yüzyıllardır ona sadık yaşayan Müslüman ve gayrimüslim tebaa, devletin şefkatli kollarıyla kucaklandıkça ve Batılı devletlerin tebaası gibi halkı geliştirecek önlemlerden yararlandıkça kendi içinde de kucaklaşacak ve el birliğiyle ülkeleri için çalışıp savaşacaktır.
Yukarıdaki parçanın yazarı aşağıdaki fikir akımlarından hangisinin savunucusu olabilir?

A) Sosyalizm
B) Türkçülük
C) Feminizm
D) İslamcılık
E) Osmanlıcılık

Cevap : E) Osmanlıcılık

13. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin 1945 sonrasında kalıcı olarak çok partili demokrasiye geçmesi üzerinde etkili olmamıştır?

A) CHP içinde güçlü bir karşıt hareketin ortaya çıkması
B) CHP’yi geleneksel olarak destekleyen grupların desteğinin azalması
C) Ekonomik açıdan güçlü bir kesimin ortaya çıkması ve bunların siyasal hayatın serbestleştirilmesini istemesi
D) II. Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’nin dışlanma tehdidi karşısında taraf tutmak ve tuttuğu tarafın temsil ettiği siyasal sistemi benimsemek zorunda kalması
E) II. Dünya Savaşı yıllarında uygulanan ekonomi politikalarının halk üzerinde yarattığı hoşnutsuzluk sonucu CHP üzerinde oluşan baskı

Cevap : C) Ekonomik açıdan güçlü bir kesimin ortaya çıkması ve bunların siyasal hayatın serbestleştirilmesini istemesi

14. Batı’da ortaya çıkan bir standardı, hatta belli bir sınıfın yaşam biçimini temsil eden “uygarlık” kavramı, zamanla “bilgi ve görgü sahibi insanların oluşturduğu yaşam biçimi” anlamında kullanılmaya başlanmış; giderek genelleştirilip nötrleşmiştir.
Yukarıdaki parçada kavramlarla ilgili olarak ifade edilen durum, aşağıdaki yargılardan hangisini örnekler?

A) Kavramların değişiminde etkili olan unsur, toplumsal yapının değişmesidir.
B) Kavramlar, tamamen nötr ve tarafsız tanımlara dayanır.
C) Tarihsel süreç içinde kavramlara farklı anlamlar yüklenebilir.
D) Kavramlar, politik görüşlerden bağımsız olarak geliştirilmiş net tanımlamalardır.
E) Kavramlar, bilim insanları tarafından tartışılarak tanımlanır.

Cevap : C) Tarihsel süreç içinde kavramlara farklı anlamlar yüklenebilir.

15. Aşağıdakilerden hangisi modernleşme sürecinin sonuçları arasında yer alır?

A) Daha dayanışmacı bir toplumun ortaya çıkması
B) Devletin toplum üzerinde denetim kurabileceği araçların azalması
C) Dünya genelinde nüfusun azalması
D) Sanayi kentinin ortaya çıkması
E) Sınıflı toplumun ortaya çıkması

Cevap : D) Sanayi kentinin ortaya çıkması

16. Aşağıdakilerden hangisi modern tarih ve modern sosyoloji disiplinleri arasındaki temel farklardan biridir?

A) Tarihçiler kuramdan (teoriden) yararlanmazken sosyologlar kuramlardan yararlanır ve kuramlar oluştururlar.
B) Tarihçilerin kullandığı araştırma teknikleri, sosyologlara nazaran daha kapsamlıdır.
C) Tarihçiler olgulardan çok varsayımlarla ilgilenirken sosyologlar olgularla ilgilenir.
D) Tarihçiler geçmişle ilgilenir, sosyologlar ise ilgilenmez.
E) Tarih tikel olaylarla ilgilenirken, sosyoloji genellemeler yapmaya yatkındır.

Cevap : E) Tarih tikel olaylarla ilgilenirken, sosyoloji genellemeler yapmaya yatkındır.

17. Osmanlı nüfusunun büyük çoğunluğunu köylüler oluşturuyordu.
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi bu durumla doğrudan ilişkilidir?

A) Osmanlı’da uluslararası tarımsal ürün ticareti yoktur.
B) Nüfus fazlalığı nedeniyle yükselme döneminde Osmanlı ekonomisinde para kullanımı yaygındır.
C) Osmanlı’da kentler gelişmemiştir.
D) Osmanlı’daki ekonomik faaliyetin önemli bir kısmını tarımsal üretim oluşturur.
E) Osmanlı topraklarında devlet mülkiyeti yaygınlaşmıştır.

Cevap : D) Osmanlı’daki ekonomik faaliyetin önemli bir kısmını tarımsal üretim oluşturur.

18. Aşağıdakilerden hangisi birincil toplumsal ilişkileri örneklemektedir?

A) Vatandaş-devlet ilişkisi
B) İşçi-patron ilişkisi
C) Sosyal medyada kurulan ilişkiler
D) Arkadaş ilişkileri
E) Medya-izleyici ilişkisi

Cevap : D) Arkadaş ilişkileri

19. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de 1930’dan başlayarak 15 yıl boyunca kesintisiz tek parti yönetiminin başlamasına yol açan etkenler arasında yer almaz?

A) Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyimi sonrası iktidar partisinde tedirginlik oluşması
B) Diğer tek parti yönetimlerinin başarılı bir kalkınma çizgisi yakalaması
C) Dünyada da tek parti yönetimlerinin yaygınlaşması
D) 1929 ekonomik krizinin etkisi ile ekonomik kapanmaya ve merkezileşmeye yönelinmesi
E) İktidardakilerin faşist anlayışı benimsemesi

Cevap : E) İktidardakilerin faşist anlayışı benimsemesi

20. Osmanlı’da batılılaşma etkilerinin gündelik yaşamda da hissedilmesi, ilk kez hangi dönemde gerçekleşmiştir?

A) I. Dünya Savaşı yılları
B) İttihat ve Terakki yönetimi
C) II. Abdülhamid Dönemi
D) Tanzimat Dönemi
E) II. Mahmud Dönemi

Cevap : D) Tanzimat Dönemi