Sosyal Psikolojiye Giriş-2

Sağlık Davranışları

Sağlık davranışları, bireylerin sağlıklarını koruma, geliştirme veya hastalık risklerini azaltma amacıyla yaptıkları bilinçli eylemleri ifade eder. Sağlık davranışları genellikle iki temel boyutta incelenir: koruyucu/önleyici sağlık davranışları ve riskli sağlık davranışları.

Koruyucu/Önleyici Sağlık DavranışlarıBu tür davranışlar, bireylerin sağlıklarını koruma ve hastalıklardan kaçınma amacıyla yaptığı eylemleri kapsar. Örneğin, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara içmemek, alkol kullanımını sınırlamak ve düzenli sağlık kontrollerine gitmek bu tür davranışlara örnektir.

Riskli Sağlık DavranışlarıRiskli sağlık davranışları ise bireylerin sağlıklarını tehlikeye atan ve hastalık riskini artıran eylemleri içerir. Bu davranışlar genellikle kısa vadeli hazlar ve sosyal baskılar gibi faktörlerden etkilenir. Sigara içmek, aşırı alkol tüketmek, sağlıksız beslenmek ve fiziksel aktiviteden kaçınmak bu tür davranışlara örnektir.

Ahlaki Gelişim ve Kohlberg’in Yaklaşımı

Rest ve ekibinin Yeni Kohlbergci yaklaşımına göre, ahlakın bileşenleri arasında inanç, karakter, duyarlılık, muhakeme ve motivasyon yer alır. Bu yaklaşım, bireylerin ahlaki gelişim süreçlerini anlamada önemli bir çerçeve sunar. Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramı, bireylerin ahlaki kararlar alırken geçirdikleri bilişsel süreçleri ve bu süreçlerin evrimini inceler.

Kişisel Alan ve Sosyal Davranış

Kişisel alan, bireyin başkalarıyla arasındaki fiziksel ve psikolojik mesafeyi kontrol etme biçimidir. Ayşe, başkalarıyla görüşmeyi istemediğinde kişisel alanını daraltma amacını güder. Kişisel alanın ihlali, bireylerde rahatsızlık ve stres yaratabilir. Bu bağlamda, bireylerin sosyal etkileşimlerde kişisel alanlarını koruma stratejileri önemlidir.

Yardım Davranışları ve Sosyal Psikoloji

Yardım davranışları, bireylerin başkalarına yardım etme eğilimlerini ve motivasyonlarını inceler. Farklı yardım davranışlarının aktörüne farklı düzeylerde maliyeti olabilir. Bu davranışlar, bireylerin sosyal bağları güçlendirme ve toplumsal uyumu artırma amacı taşır.

Ahlaki Kayıtsızlık ve Bandura’nın Teorileri

Bandura’nın ahlaki kayıtsızlık mekanizmaları, bireylerin ahlaki sorumluluklardan kaçınma ve davranışlarını meşrulaştırma süreçlerini açıklar. Bu mekanizmalar, bireylerin olumsuz eylemlerini rasyonalize etmelerine yardımcı olur. Örneğin, bireyler, ahlaki kayıtsızlık mekanizmalarını kullanarak kendilerini davranışlarının sorumluluklarından kurtarabilirler.

İnsanlıktan Çıkarma ve Toplumsal Algılar

İnsanlıktan çıkarma, bireylerin diğer insanları insanlık dışı varlıklar olarak görmesi ve onlara bu şekilde davranmasıdır. Tarih boyunca çeşitli toplumsal gruplar, insanlıktan çıkarma yoluyla marjinalize edilmiştir. Bu süreç, sosyal psikoloji ve toplumsal algılar üzerine önemli etkiler yapar. Örneğin, Nazi Almanya’sında Yahudilerin sıçanlara benzetilmesi veya Avrupa’daki Müslüman göçmenlerden insansı hayvanlar olarak bahsedilmesi insanlıktan çıkarma örnekleridir.

Kültürleşme Süreci ve Bütünleşme Stratejisi

Kültürleşme süreci, bireylerin bir toplumun kültürel normlarını ve değerlerini benimseme sürecidir. Bütünleşme stratejisi uygulayan bireyler, hem kendi orijinal kültürlerini hem de baskın yerel grup kültürünü benimseyerek dengeli bir kimlik oluştururlar. Bu strateji, bireylerin sosyal uyumlarını artırır ve psikolojik esenliklerini destekler.

Milgram’ın İtaat Deneyi ve Saldırganlık

Milgram’ın itaat deneyi, bireylerin otorite figürlerine itaat etme eğilimlerini ve bu süreçte sergiledikleri saldırganlık türlerini inceler. Deney, araçsal saldırganlık türünü gözler önüne sermektedir. Bu tür saldırganlık, belirli bir amacı gerçekleştirmek için kullanılan saldırgan davranışlardır.

Ahlaki Uzaklaşma Mekanizmaları

Ahlaki uzaklaşma mekanizmaları, bireylerin etik olmayan davranışlarını meşrulaştırma ve kendilerini kınamaktan kaçınma yollarını açıklar. Bu mekanizmalar, bireylerin olumsuz duygulardan kaçınmalarına yardımcı olur. Örneğin, bireyler ahlaki uzaklaşma mekanizmalarını kullanarak hayvanlara zarar veren eylemleri sırasında kendilerini kınamazlar ve utanç, suçluluk gibi olumsuz duygular hissetmezler.

Grup Temelli Duygular Kuramı

Grup temelli duygular kuramı, bireylerin belirli bir sosyal kategoriye üye olmanın bir sonucu olarak duygusal tepkiler geliştirmelerini açıklar. Bu kuram, sosyal kimlik ve grup dinamikleri üzerine önemli bilgiler sunar. Örneğin, bireyler belirli bir sosyal kategoriye üye olmanın sonucu olarak olaylardan etkilenebilirler.

Çevre Dostu Davranışlar ve Sağlık

Çevre dostu davranışlar, bireylerin çevreyi koruma ve sürdürülebilir yaşam tarzları benimseme çabalarını içerir. Fosil yakıt tüketimini artırmak gibi davranışlar çevre dostu olarak kabul edilmez ve bu tür davranışlar bireylerin sağlıklarını da olumsuz etkileyebilir. Çevre dostu davranışlar arasında evsel atıkları geri dönüşüme dâhil etmek ve otomobil yerine toplu ulaşım araçları kullanmak yer alır.

Sosyal psikoloji, bireylerin sosyal etkileşimleri ve çevreleri tarafından nasıl etkilendiğini anlamaya çalışan geniş bir bilim dalıdır. Bu makalede, sosyal psikolojinin önemli kavramları ve kuramları ele alınacaktır. Yardım davranışı, aşkın bileşenleri, saldırganlık ve kimlik konuları üzerinden sosyal psikolojinin temel dinamikleri incelenecektir.

Yardım Davranışı ve Sosyal Evrim

Yardım davranışı, bireylerin başkalarına fayda sağlamak amacıyla gerçekleştirdikleri davranışlardır. Sosyal evrim kuramı, yardım davranışının evrimsel bir süreç olarak geliştiğini ve toplumsal düzeyde hayatta kalma avantajı sağladığını öne sürer. Bu kuram, yardımlaşmanın genetik ve sosyal bağları güçlendirdiğini ve toplumların daha dayanıklı hale gelmesini sağladığını savunur. Örneğin, Çok Düzeyli Seçilim Kuramı, yardım davranışının sosyal evrimin bir sonucu olduğunu vurgular. Bu kurama göre, yardımlaşma bireysel değil, grup düzeyinde bir avantaj sağlar ve bu da grubun hayatta kalma şansını artırır.

Aşkın Bileşenleri ve İlişkilerin Dinamikleri

Aşk, sosyal psikolojide sıkça tartışılan bir diğer önemli konudur. Sternberg’in Üçgen Aşk Kuramı’na göre aşkın üç bileşeni vardır: tutku, bağlılık ve yakınlık. Bu bileşenler, farklı aşk türlerini oluşturur. Örneğin, aptalca aşk, tutku ve bağlılığın yüksek olduğu ancak yakınlığın düşük olduğu bir aşk türüdür. Bu tür aşklar, genellikle hızlı başlayıp çabuk sona erer çünkü derin bir duygusal bağ eksiktir.

Saldırganlık ve Biyolojik Faktörler

Saldırganlık, bireylerin diğerlerine zarar verme niyeti taşıyan davranışları olarak tanımlanır. Saldırganlığı açıklayan birçok kuram vardır. Biyolojik faktörler, saldırganlık üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Örneğin, düşük serotonin ve yüksek testosteron düzeyleri, saldırgan davranışların ortaya çıkmasında etkili olabilir. Ancak, saldırganlık sadece biyolojik faktörlerle açıklanamaz. Sosyal öğrenme kuramı, saldırganlığın gözlem ve taklit yoluyla öğrenildiğini savunur. Albert Bandura’nın Bobo bebek deneyi, çocukların model aldıkları yetişkinlerin saldırgan davranışlarını taklit ettiklerini göstermiştir.

Sosyal Kimlik ve Kolektif Psikolojik Sahiplik

Sosyal kimlik, bireylerin kendilerini ait hissettikleri gruplar üzerinden tanımlamalarıdır. Sosyal kimlik kuramı, bireylerin grup üyelikleri aracılığıyla kendilerine anlam kazandırdıklarını savunur. Olumsuz sosyal kimlik algısıyla baş etmek için bireyler çeşitli stratejiler kullanabilirler. Sosyal yaratıcılık, bu stratejilerden biridir ve bireylerin kendi gruplarını olumlu bir şekilde yeniden tanımlamalarını sağlar.

Kolektif psikolojik sahiplik, bireylerin bir gruba veya mekâna ait olma duygusunu ifade eder. Bu sahiplik duygusu, grubun diğer üyeleri tarafından tanınma ve kabul görme ile güçlenir. İşaretleme yoluyla, bireyler ait oldukları grubu ve sahip oldukları alanları belirleyebilirler. Bu süreç, grup kimliğini güçlendirir ve topluluk içinde aidiyet duygusunu artırır.

Sonuç

Sosyal psikoloji, bireylerin sosyal çevreleri ve etkileşimleri tarafından nasıl şekillendiğini anlamak için geniş bir perspektif sunar. Yardım davranışı, aşk, saldırganlık ve sosyal kimlik gibi temel konular, bireylerin toplumsal bağlamdaki davranışlarını ve düşüncelerini anlamada kritik öneme sahiptir. Bu makale, sosyal psikolojinin bu önemli alanlarına dair temel kavram ve kuramları inceleyerek, okuyuculara bu disiplinin derinliklerine dair bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktadır.

Giriş

Yakın ilişkiler ve çekicilik, sosyal psikolojinin en merak uyandıran konularından biridir. Bu yazıda, fiziksel çekicilik, bağlanma stilleri, aşk teorileri ve çekiciliği artıran faktörler üzerinden yakın ilişkilerin dinamiklerini inceleyeceğiz. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi (AUZEF) sosyal psikoloji öğrencileri için hazırlanan bu çalışma, ders materyallerini pekiştirmeyi ve konulara derinlemesine bir bakış sunmayı amaçlamaktadır.

1. Fiziksel Çekicilik ve İlişkiler

Fiziksel çekicilik, çoğu yakın ilişkide önemli bir rol oynar. Ancak, bu çekiciliğin değerlendirilmesi cinsiyete veya kültüre göre farklılık gösterebilir. Araştırmalar, fiziksel çekiciliğin hem erkekler hem de kadınlar için önemli olduğunu, ancak her iki cins için de farklı bağlamlarda ve derecelerde etkili olabileceğini göstermektedir. Bu bölüm, fiziksel çekicilik kavramını, sosyal etkileşimlerdeki rolünü ve ilişki başlangıçlarındaki etkisini analiz eder.

2. Bağlanma Stilleri

Kaçınmacı bağlanma stili, bireylerin diğer insanlarla yakın ilişkiler kurmaktan kaçınmalarına neden olan bir bağlanma biçimidir. Bu stil, genellikle bireyin geçmiş deneyimlerinden ve erken çocukluk dönemindeki ilişkilerden kaynaklanır. Bağlanma teorisi, bireylerin ilişkilerde nasıl davrandıklarını anlamamıza yardımcı olur ve psikoterapi veya kişisel gelişim süreçlerinde önemli bir yer tutar.

3. Sternberg’in Aşk Üçgeni

Sternberg’in aşk teorisine göre, aşk üç temel bileşenden oluşur: yakınlık, tutku ve bağlılık. Yakınlık, ilişkideki duygusal bağlantıyı ifade ederken, tutku çekim ve arzu ile ilgilidir. Bağlılık ise, ilişkinin uzun vadeli devamını sağlama kararlılığı ile alakalıdır. Bu bölüm, her bileşenin aşkın farklı türlerinde nasıl farklı roller oynadığını detaylandırır.

4. Çekiciliği Artıran Faktörler

Yakın ilişkilerde çekiciliği artıran üç ana faktör benzerlik, fiziksel çekicilik ve yakınlıktır. Benzerlik, bireyler arasında ortak değerler, inançlar ve ilgi alanları bulunması durumunda ilişki memnuniyetini artırabilir. Fiziksel çekicilik başlangıçta daha etkiliyken, yakınlık ise bireylerin coğrafi veya duygusal olarak birbirine yakın olması anlamına gelir

Sonuç

Yakın ilişkiler ve çekicilik, sosyal psikolojinin karmaşık ve çok yönlü bir alanıdır. Fiziksel çekicilikten bağlanma stillerine, aşk teorilerinden ilişki dinamiklerine kadar birçok faktör, insanların birbirleriyle kurduğu ilişkilerin derinliğini ve niteliğini etkilemektedir. AUZEF sosyoloji ve felsefe öğrencileri için bu çalışma, teorik bilgileri somut örneklerle ilişkilendirerek derinlemesine bir kavrayış sağlama fırsatı sunmaktadır.