Bilişsel ve Dil Gelişimi Vize

Mayıs 22, 2020Şubat 24, 2022 Editor

Ünite – 1

BİLİŞSEL GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Bölüm Özeti

Dünyayı öğrenmeyi ve anlamayı kapsayan içsel bir süreç olan bilişin düşünme ile aynı anlama geldiğini söylemek mümkündür. Bilişsel gelişim ise, bilginin kazanıldıktan sonra kullanılmasına yardım eden tüm süreçleri kapsamaktadır. Bilişsel gelişim, öğrenme, dikkat, algı, bellek gibi kavramlarla ilişkilidir. Bu kavramlardan biri olan öğrenmedir. Öğrenme, çevresi ile girdiği etkileşim ve yaşantıları sonucunda bireyde oluşan kalıcı davranış değişikliği olarak tanımlanabilmektedir. Bireydeki öğrenme davranışları bilişsel gelişimini etkilemektedir. Diğer bir kavram dikkattir. Dikkat olmadan öğrenme olmayacağından bilişsel gelişim ile yakından ilişkilidir. Zihinsel becerilerin yoğunlaşması ve odaklanmasıdır. Zihinsel çabanın öğrenmek, anlamak ve kavramak için kullanılmasıdır. Bellek, geçmişte yaşanılan deneyimlerin günümüzde kullanmak için saklanması ve gerektiği zamanda geri getirilmesidir.

Geçmişte sahip olunan bilgilerin korunması ve geri getirilmesi ile ilişkili olan dinamik bir yapısı bulunmaktadır. Üç çeşit bellek türü olduğunu söylemek mümkündür. Bellek türlerinden ilki duyusal bellektir. Bu belleğin sınırsız kayıt kapasitesi bulunmaktadır. Fakat duyusal belleğin bilgileri kayıtlı tutma süresi çok kısadır. İkinci bellek türü kısa süreli bellektir. Kısa süreli bellek bilgileri daha uzun süre depolayabilmektedir. Diğer bellek türlerine göre sınırlı kapasitesi bulunmaktadır. Duyusal kayıttan dikkat ve algı süreçleri ile ayrılan bilgi kısa süreli belleğe geçmektedir. Üçüncü ve son bellek türü ise uzun süreli bellektir. Uzun süreli belleğin çok büyük bir depolama kapasitesi bulunmaktadır. Bilgileri çok uzun süre, hatta kalıcı öğrenme gerçekleştiğinde süresiz biçimde saklama kapasitesi bulunmaktadır.

1. Deneyim ve yaşantıları sonucunda bebeklerde gözlenen davranış değişikliği aşağıdaki maddelerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Algı

B) Bellek

C) Olgunlaşma

D) Öğrenme

E) Dikkat

Cevap : D) Öğrenme

2. Bebeklerin öğrenme sürecinde bir çok faktör etkilidir. Aşağıdaki maddelerden hangisinin öğrenme sürecinde etkili olduğunu söylemek mümkün değildir?

A) Mekan

B) Zekâ

C) Motivasyon

D) Açlık

E) Olgunlaşma

Cevap : A) Mekan

3. Bebeklerin zihinsel becerilerini öğrenmek, anlamak ve kavramak için yoğunlaşması durumuna ne ad verilmektedir?

A) Algı

B) Bellek

C) Dikkat

D) Zekâ

E) Kapasite

Cevap : C) Dikkat

4. Dikkat sürecinde bir çok faktör etkilidir. Aşağıdaki maddelerden hangisinin dikkat sürecinde etkili olduğunu söylemek mümkün değildir?

A) Bilinç

B) Algı

C) Düşünme

D) Öğrenme

E) Yaratıcılık

Cevap : E) Yaratıcılık

5. Bebeklerin dış dünyadan duyu organlarına gelen karmaşık uyaranları zihinlerinde ayrıştırmaları veya bütünleştirmeleri durumu aşağıdaki maddelerden hangisinde verilmiştir?

A) Dikkat

B) Algı

C) Bellek

D) Öğrenme

E) Motivasyon

Cevap : B) Algı

6. Yaratıcılığın …. evresinde çocuk, olayların nedenleri ve sonuçları arasında bağlantı kurabilmektedir.

Cevap : İkinci evresi

7. Yaratıcılığın …… evresinde çocuk dünyadaki varlıkların gerçekte ne olduklarını bilmektedir.

Cevap : Üçüncü evresi

8. Duyusal belleği tanımlayınız.

Cevap : Duyusal belleğin sınırsız kayıt kapasitesi bulunmaktadır. Fakat duyusal belleğin bilgileri kayıtlı tutma süresi çok kısadır. Çevreden gelen uyarıcılar duyu organları aracılığı ile duyusal kayda gelmektedir. Burada etkin bir şekilde işlenmektedir.

9. Duyusal belleği tanımlayınız.

Cevap : Duyusal belleğin sınırsız kayıt kapasitesi bulunmaktadır. Fakat duyusal belleğin bilgileri kayıtlı tutma süresi çok kısadır. Çevreden gelen uyarıcılar duyu organları aracılığı ile duyusal kayda gelmektedir. Burada etkin bir şekilde işlenmektedir.

10. Uzun süreli belleği tanımlayınız.

Cevap : Uzun süreli belleğin çok büyük bir depolama kapasitesi bulunmaktadır. Bilgileri çok uzun süre, hatta kalıcı öğrenme gerçekleştiğinde süresiz biçimde saklama kapasitesi bulunmaktadır. Duyular, kokular, sesler, tatlar, görsel uyarıcılar, olaylar, problem çözme stratejileri, çocukluk anıları, dilbilgisi kuralları bu bellekte yer almaktadır.

Bilişsel ve Dil Gelişimi Vize

Ünite – 2

BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMLARI

Bölüm Özeti

Kitabın bu bölümünde Piaget’in Erken Çocukluk Döneminde Bilişsel Gelişim teorisi açıklanmıştır. İsviçreli bilim insanı Jean Piaget’e göre bebeklerin karmaşık bir bilişsel yapısı bulunmaktadır. Bilişsel yapı; her bireyin kendine özgü bilme yolları bilişsel yapıdır. Yapılar, yaşam boyunca sürekli olgunlaşma ve deneyimle birlikte değişmektedir Bebeklerin bilişsel yapılarının şema, uyum, deneyim, uyumsuzluk, özümleme, düzenleme ve dengeleme kavramları ile açıklandığını söylemek mümkündür. Uyum, özümleme ve düzenleme olarak 2 alt boyuttan oluşmaktadır. Bebek yeni bir nesne ya da durumla karşılaştığı zaman, bu yeni durumu öncelikle zihninde bulunan eski şemalarla karşılaştırır. Bebek bu karşılaştırma ile özümleme yapmaktadır. Özümleme; bireyin önceden var olan bilişsel yapılarını (şema) çevresine uyum sağlamak amacıyla kullandığı bilişsel süreçtir. Çocuk daha önceden görmediği bir nesne ya da olayla karşılaştığında bu durumu eski şemalarıyla anlamaya çalışmaktadır. Düzenleme; birey yeni bir nesne, yeni bir olay ve durumları anlayabilmek amacıyla kendisinde var olan yapıları yeniden düzenlemesidir.

Bilişsel ve Dil Gelişimi

Bireyde daha önceden bulunan şemaların yeni nesnelere, olay ve durumlara göre yeniden düzenlenmesi sürecine düzenleme denilmektedir. Şema: Bilişsel gelişim kuramındaki en temel kavramlardan birisidir. Bireyde bulunan bilişsel yapılardır. Kavramlar ve ya kategoriler olarak adlandırılabilir. Dengeleme; bireyin dış dünyası ile iç dünyası arasındaki etkileşimde tutarlı olma durumudur. Örgütleme; bilişsel süreçleri sistemli hale getirmek ve bu amaçla birleştirerek koordinasyon sağlamadır. Bireydeki her uyum hareketi organize edilmiş bir davranışın parçasıdır. Piaget’in bilişsel gelişim teorisi erken çocukluk döneminde 0-2 yaş duyu-motor dönem olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde bebekler gözleri, kulakları, elleri ve diğer duyumotor ekipmanları ile “düşün”mektedirler. Bu dönemde bebekler henüz fikirlerini hayata geçiremezler. Fakat çocukluk döneminin sonunda çocuklar artık günlük hayattaki sorunlara pratik çözümler üretebilir, koşabilir, jestler kullanabilir ve oyunlarda deneyimlerini aktarabilirler.

Bilişsel ve Dil Gelişimi

Duyu-motor dönemin; refleks hareketleri, birinci döngüsel tepkiler, ikinci döngüsel tepkiler, ikinci döngüsel tepkilerin koordinasyonu, üçüncü döngüsel tepkiler ve zihinsel temsil dönemi olarak ayrıldığını söylemek mümkündür. Bu dönemin kazanımı olan nesne devamlılığı aylara göre açıklanmıştır. Dört aydan küçük bebekler önlerinde nazikçe hareket ettirildiğinde nesneyi takip ederler. Ancak nesne saklandığında nesneyi aramazlar. Dört-sekiz aylık bebekler düşen bir oyuncağa ya da örtünün altına saklanan bir nesneye yalnızca bakarlar. Sekiz aylıktan sonra bebekler nesneyi ilk saklandığı yerde ararlar.

12. aydan sonra oyuncağını en son gördüğü yerde araması gerektiğini öğrenmeye başlar. 18-24 aylar arasında ise nesne devamlılığı tam olarak kazanılmaktadır. Erken çocukluk dönemini kapsayan ikici dönem ise 2-7 yaş işlem öncesi dönemdir. Bu dönem kendi içinde sembolik ve sezgisel evre olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sembolik Evre; 2-4 yaş arasını, Sezgisel Evre ise 4-7 yaşlar arasını kapsamaktadır. Bu dönemde çocuklara duyusal deneyimler açısından zengin uyarıcı bir çevrenin sunulması çok önemlidir. Çünkü bu okul öncesi dönemdeki çocukların düşüncesi algı ve eylemler temellidir. Oyun materyallerinin etkin bir şekilde kullanılmasıyla okul öncesi dönem çocukları aşamalı olarak dünyaya dair bir düşünce geliştirir.

Bilişsel ve Dil Gelişimi

Zihin kuramı, erken çocukluk döneminde gelişen gelen, şaşırtıcı bir bilişsel ilerlemedir. Sürpriz bir biçimde küçük yaşlarda çocuklar zihnin ne olduğu, nasıl çalıştığını ve nasıl kontrol edilebileceğini anlamaya veya buna ilişkin bir düşünceler oluşturmaya başlamaktadır. Bu anlayış daha üst biliş düzeylerde öğrenme ve düşünmenin temelini oluşturmaktadır. Zihin kuramını, erken çocukluk dönemindeki çocukların anlaması oldukça zor ve karmaşık görünmektedir. Bununla beraber iki yaşındaki çocukların dahi bu tür bir kuram oluşturduğuna ilişkin kanıtlar bulunmaktadır. Zihin kuramı, bir bireyin başka bireylerin niyetleri ile ilgili durumları anlama konusundaki zihinsel yeteneğidir. İnançlar ve arzular gibi niyet içerikli durumlarla ilgili teorik kavramları bireyin zihinsel açıdan fark etmesi, yorumlaması olarak tanımlanabilir. Diğerlerinin kendi inancından farklı inançları olabileceğini ve bunlara bağlı davranabileceğini anlayabilmesi, başarılı sosyal etkileşim ve iletişim için önemli ve gereklidir. Zihin kuramı insanların davranışlarını öngörme ve kavrama yeteneğinin ve buna bağlı olarak diğer insanların niyetini anlayabilmenin temelini oluşturur.

Zihin kuramı becerisinin öncelikle bilişsel öğesi sonrasında da duygusal öğesi olmak üzere iki öğesi olduğunu söylemek mümkündür. Çocuğa ‘Ne düşündüğü, neye inandığı’ sorulduğunda bilişsel zihin kuramı becerilerini, ‘Ne hissettiği’ sorulduğunda ise duygusal zihin kuramı gerektiği belirtilmiştir. Zihin kuramı yapısının birtakım gelişim aşamaları bulanmaktadır. Sıfır-iki yaş arasında bebekler, farklı sesleri birbirlerinden ayırt edebilirler. Ayrıca, farklı yüz ifadelerini ayırt edebilmekle ilgili beceriler kazanmaktadırlar. Bebekler altı ay civarında canlı ve cansız nesnelerin hareketlerini birbirinden ayırt edebilirler. 4-5 yaş dönemi “Birinci Düzey İnanç Atfı” adını almaktadır. Çocuklar 3-4 yaş civarına kadar kendi inançları ile başkasının inancını ayırt edememekte zorlanmaktadır. Bu düzeyden önce, çocuklar başkalarının kendi bildikleriyle aynı şeyleri bildiklerini farz etmektedir. Ancak çocuklar 3 yaşına geldiklerinde fiziksel ve zihinsel koşullar arasındaki farkı net olarak kavramaya başlar. Bu şekilde basit nedensel ilişkiler kurabilirler.

Bilişsel ve Dil Gelişimi

Kendilerinde bulunan inanç, istek ve duygulardan farklı olarak başkalarında da farklı inanç, istek ve duygulardan olabileceğini düşünür. Başkalarında yanlış inançların bulunabileceğini fark etmeye başlarlar. Çocuklar altı yaşından itibaren başkalarının zihinsel durumlarının içeriğine dair düşünmeye başlamaktadır. Artık bireylerin diğer bireylerle ilgili fikir ve niyetlerini anlayabilmektedir. Bu yetenek, çocuklardaki ikinci düzey zihin kuramı becerilerinin ilerlediğinin kanıtıdır.

Bu bölümde ele alınan başka bir kuram da bilgiyi işleme kuramıdır. Bilgiyi işleme kuramı, bireylerin kendi davranışlarını düzenlemek amacıyla çevresinde var olan bilgileri nasıl organize ettiği ile ilgilenmektedir. Bilgiyi işleme kuramcılarına göre insanların düşünme sistemi bilgisayar sistemine benzetmektedir. Çocuklar erken dönemlerde daha önce keşfetmedikleri, görmedikleri yeni bir nesne ile karşılaştıklarında bu durum oluşmaktadır. Bireyin zihni bilgiyi algılar, işler, içerik ve biçim olarak yeniden yapılandırıp depolar, gerektiğinde geri çağırır ve uygun tepkiler üretir. Dış dünyadan algılanan herhangi bir bilgi duyusal kayıt aracılığı ile kodlanmaktadır. Bu süreçte bilgiler, görme-duyma ve diğer duyular yolu ile kodlanır. Ancak bilgiler burada çok kısa bir süre kalmaktadır. Bilgiler duyusal kayda geldikten sonra, bu bilgilerin bir kısmı kısa süreli hafızaya yönlendirilmek için seçilmektedir. Bellek çeşitleri olarak; 1. Duyusal bellek, 2. Kısa süreli bellek, 3. Uzun süreli bellek olarak ele alınmıştır.

Bilişsel ve Dil Gelişimi

Vygotsky’nin bilişsel gelişim kuramı içeği incelenmiştir.Vygotsky’e göre çocukların öğrenmeleri çevresi ile kurduğu etkileşim sonucunda gerçekleşmektedir. Çocuğun ebeveynleri, öğretmenleri, kendinden daha büyük yaştaki çocuklar, toplumdaki diğer bireyler ile kurdukları etkileşim çocukların bilişsel gelişimlerine katkıda bulunmaktadır. Çocuk bir problem durumu ile karşılaştığında bu durumu çevresindekiler ile birlikte çözerken yetişkinlerin yardımını almaktadır. Bu deneyimler sonucunda, çocuk kendi kendine zihinsel faatliyetler yapmayı öğrenmektedir. Çocuğun bilişsel gelişime çevresindeki yetişkinlerin, daha büyük yaştaki çocukların eşsiz katkılar sunduğunu ifade etmek mümkündür. Çocukların daha üst düzey düşüncelere, kavram ve becerilere ilerlemesine yol açar. Vygotsky’nin kuramında yer alan temel zihinsel işlevler, ileri zihinsel işlevler, ben merkezci konuşma, içsel konuşma, yakınsak gelişim alanı (yga), yapı iskelesi, öz-düzenlemekavramları açıklanmıştır.

Bu kitapta bilişsel gelişim kuramları kapsamında ele alınan son konu Bruner’in Bilişsel bilişsel gelişim teorisidir. Bilişsel gelişim için sistematik öğretmen-öğrenci etkileşimi bulunmaktadır. Bilişsel gelişim duyu organlarından çıkarak bağımsız hale gelmektedir. Bilişsel gelişimde dil önemlidir. Bireyler dil aracılığı ile çevresindekilerle etkileşimde bulunarak sosyal ilişkiler kurar. Bu sayede yeni bilgiler edinmektedir. Matematiksel kavramların kazandırılabilmesi için küçük çocukların başlarda somut materyaller ile çalışması gerektiğini vurgulamıştır. Böylece soyut düşüncenin temelleri atılmış olur. Bilişsel gelişim dönemlerini eylemsel, imgesel ve sembolik olarak üç dönemde incelenmektedir.

Bilişsel ve Dil Gelişimi Vize

1. Özümleme ve düzenleme olarak 2 alt boyuttan oluşan durum aşağıdaki maddelerden hangisinde verilmiştir?

A) Denge

B) Uyum

C) Uyumsuzluk

D) Tuttarsızlık

E) Şema

Cevap : B) Uyum

2. Bebeklerin önceden var olan şemalarını çevresine uyum sağlamak amacıyla kullandığı bilişsel süreç aşağıdaki maddelerden hangisinde verilmiştir?

A) Özümleme

B) Dengeleme

C) Uyum

D) Uyumsuzluk

E) Tuttarsızlık

Cevap : A) Özümleme

3. Piaget’in bilişsel gelişim dönemlerinden işlem öncesi dönemin yaşları aşağıdaki maddelerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) 0-3

B) 3-4

C) 2-5

D) 2-7

E) 3-6

Cevap : D) 2-7

4. Piaget’e göre duyu-motor gelişim dönemlerinden birinci döngüsel tepkiler evresi hangi ayları kapsamaktadır?

A) 0-1 ay

B) 0-2 ay

C) 1-4 ay

D) 1-5 ay

E) 1-3 ay

Cevap : C) 1-4 ay

5. 4. aydan itibaren bebeğin şemaları amaca yönelik değildir. Sadece sonuçları nedeniyle davranışlar tekrarlanmaktadır. Bu dönem Piaget’in bilişsel gelişim kuramında yer alan duyu-motor gelişim döneminin hangi aşamasıdır?

A) Zihinsel temsil

B) Birinci döngüsel tepkiler

C) İkinci döngüsel tepkiler

D) İkinci döngüsel tepkilerin koordinasyonu

E) Üçüncü döngüsel tepkiler

Cevap : C) İkinci döngüsel tepkiler

6. Vygotsky’nin zihin araçlarından biri olan “yapı iskelesi” kavramını açıklayınız.

Cevap: Bir yetişkin ya da çocuktan daha becerikli bir arkadaşı çocuğa yeni bir beceri öğrenirken yardım etmektedir. Bu yardımın düzeyi ve aşaması çocuğun ihtiyacına göre artmakta veya giderek azalmaktadır. Çocuk için gereken beceriyi çocuk tek başına yapabilecek düzeye gelene kadar devam etmektedir. Yetişkin tarafından verilen bu aşamalı destek ve rehberlik yardımı, çocuk beceriyi kendi başına yaptığında yine aşama aşama geri çekilmektedir.

7. Bruner’in bilişsel gelişim kuramına göre 0-3 dönemini açıklayınız.

Cevap: 1.Dönem 0-3 yaş dönemini kapsamakta olan “Eylemsel Dönem”dir. Çocuklar bu dönemde dünyayı tanımak için eylemlerini kullanmaktadır. Bilgiyi yaparak-yaşayarak kazanırlar. Çocuk çevresindeki nesnelerle etkileşim kurmaktadır.

8. Bruner’in bilişsel gelişim kuramında Piaget’in “işlem öncesi dönem”le örtüşen dönemi açıklayınız.

Cevap: 2. Dönem Piaget’in bilişsel gelişim dönemlerinden işlem öncesi döneme karşılık gelen “İmgesel Dönem”dir. Çocuklar etraflarını nasıl algılıyorlarsa zihninde de o şekilde canlandırmaktadır.

9. Bruner’in bilişsel gelişim kuramında Piaget’in “soyut düşünme dönem”ine denk gelen dönemi açıklayınız.

Cevap: 3. Dönem Piaget’nin bilişsel gelişim dönemlerinden soyut işlemler dönemine karşılık gelmekte olan “Sembolik Dönem”dir. Çocuklar bu dönemde semboller aracılığı ile etkinliklerini ve öğrenilen kavramlarını açıklayabilmektedir.

10. Zihin kuramını açıklayınız.

Cevap: Zihin kuramı, bir bireyin başka bireylerin niyetleri ile ilgili durumları anlama konusundaki zihinsel yeteneğidir. İnançlar ve arzular gibi niyet içerikli durumlarla ilgili teorik kavramları bireyin zihinsel açıdan fark etmesi, yorumlaması olarak tanımlanabilir. Diğerlerinin kendi inancından farklı inançları olabileceğini ve bunlara bağlı davranabileceğini anlayabilmesi.

Bilişsel ve Dil Gelişimi Vize

Ünite – 3

BİLİŞSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN ETMENLER

Bölüm Özeti

Kitabın bu bölümünde;

Bilişsel gelişimi etkileyen etmenlerin neler olduğu,

Bilişsel gelişimi etkileyen çevresel etmenlerin neler olduğu,

Yetersiz ekonomik koşulların neler olduğu,

Yetersiz sağlık hizmetlerin neler olduğu,

Beslenme yetersizliğinin ne olduğu,

Zayıf ebeveynlik becerilerinin neler olduğu,

Kötü yaşam koşulların neler olduğu,

Doğum ile ilgili etmenlerin neler olduğu,

Bilişsel gelişimi etkileyen genetik etmenlerin neler olduğu,

Bebeğe ait kalıtımsal özelliklerin neler olduğu,

Bireyin düşünme becerilerinin neler olduğu,

Bireyin yaratıcılık becerilerinin neler olduğu açıklanmıştır.

1. Aşağıdaki maddelerden hangisinin bebeklerin düşük bilişsel gelişimi ile ilgisinin olduğunu söylemek mümkün değildir?

A) Ekonomik yetersizlikler

B) Kaçıncı çocuk olduğu

C) Annenin hastalıkları

D) Zengin uyarıcı çevre

E) Ailenin etkileşimi

Cevap : B) Kaçıncı çocuk olduğu

2. Aşağıdaki maddelerden hangisinin yetersiz ekonomik koşullardan kaynaklandığını söylemek mümkün değildir?

A) Sağlık hizmetleri

B) Eğitim durumu

C) Beslenme durumu

D) Zengin uyarıcı çevre

E) Düşünme becerileri

Cevap : E) Düşünme becerileri

3. Aşağıdaki maddelerden hangisinin zayıf ebeveynlik becerileri ile ilişkisinin olduğunu söylemek mümkün değildir?

A) Benmerkezci düşünce

B) Aile içi iletişim şeklilleri

C) Bağlanma sorunları

D) Ebevenlik tutumları

E) Aile verilen eğitim

Cevap : A) Benmerkezci düşünce

4. Aşağıdakilerden hangisi Bilişsel gelişimi etkileyen çevresel faktörlerden biri değildir?

A) Yetersiz ekonomik koşullar

B) Beslenme Yetersziliği

C) Yetersiz Sağlık hizmetleri

D) Zayıf Ebeveynlik Becerileri

E) Bireyin Yaratıcılık Becerileri

Cevap : E) Bireyin Yaratıcılık Becerileri

5. Aşağıdaki maddelerden hangisi beslenme yetersizliklerinden kaynaklanan hastalıklardan biridir?

A) Suçiçeği

B) Kabakulak

C) Marasmus

D) Kızamık

E) Pnemoni

Cevap : C) Marasmus

6. Düşünme becerileri nedir? Açıklayınız.

Cevap : Düşünme becerisinin dünyayı anlamak ve problemleri çözmek için bireylerin bilgiyi kullanma yeteneği olduğu söylenebilir. Düşünme becerilerinin gelişiminin öğrenme, hatırlama, düşünme, mantık yürütme bileşenleri ile ilgisi bulunmaktadır.

7. Zengin uyarıcı çevrenin önemini açıklayınız.

Cevap : Zengin uyarıcı çevre bebeklerin zihinsel gelişimleri için çok önemlidir. Ebeveynlerin, bebekleri için zengin uyarıcılarla donatılmış, güvenli ve sağlıklı bir ev ortamı oluşturması önemlidir. Ebeveyler bebekleri ile ilgilendikçe, onlarla kaliteli zaman geçirdikçe bebeklerinin bilişsel gelişimlerini olumlu yönde etkilemiş olacaktır. Bebeklerin büyüme ve gelişmesinde en önemli aracın oyun olduğunu söylemek mükündür. Bebekler gelişimsel oyunlar oynadıkça, zihinsel becerilerini oyunlara dahil edecektir. Bebeklerin bilişsel gelişimlerinin desteklenmesi için, ebeveynlerin gelişim destekleyici oyun ve oyun materyallerini bebeklerine sunmaları gerekmektedir.

8. Erken dönemde yaşanan deneyimler ve beyin gelişimi ile ilgili dikkat edilmesi gerekenleri yazınız.

Cevap : Erken dönemde yaşanan deneyimler ve beyin gelişimi ile ilgili dikkat edilmesi gerekenleri şu şekilde sıralamak mümkündür;
Çocuk gelişimi araştırmaları, çocukların beyin ve zihinsel gelişimini tehlikeye sokacak durumlardan uzak durulmasının önemini vurgulamaktadır,
Erken dönemde gelişmekte olan beyin uzun süre deneyime açık şekildedir,
Sunulan erken deneyimler çocukların hangi yönlerde eksik olduğu, hangi gelişim özelliklerinin desteklenmesi gerektiği, hangi alanda endişelenilmesi gerektiği konularında yetişkinlere önemli ipuçları sunmaktadır,
İhmal, istismar, kötü davranma, hijyenik olmayan bir çevre beyin gelişimi için tehdit unsurlarıdır.

9. Yaratıcılık nedir?

Cevap : Yaratıcılık, çocukların zekâsını özgün biçimde üretmeye dönük kullandığı bilişsel bir beceridir. Doğuştan getirilen ancak doğumdan sonra geliştirilebilen tutum, süreçler, ürün, yetenek ve çevre koşullarının bir araya gelmesiyle oluştan bir beceridir.

10. Bebeğe ait kalıtımsal özellikleri kısaca açıklayınız.

Cevap : Zekânın, anne ve babadan gelen çok değişik genlerin rastlantısal birleşiminden oluşmaktadır. Ancak zekâyı belirleyen tek unsur genler değildir. Anne ve babadan gelen genler dışında, kromozom sorunları zekâyı ve bilişsel gelişimi etkileyen temel problemlerin başında gelir. Çoğu kromozomal bozukluk, yumurta ve spermin şekillendiği mayoz sırasındaki hatalardan kaynaklanmaktadır. Bir kromozom çifti düzgün biçimde ayrılmamakta ya da kromozomun bir parçası bozulmaktadır. Bu tip hatalar, tek genlere bağlı çok daha fazla DNA içerdiğinden, çoğunlukla çoklu fiziksel ve zihinsel semptomlar ortaya çıkmaktadır

Bilişsel ve Dil Gelişimi Vize

Ünite – 4

YAŞLARA GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM

Bölüm Özeti

Erken çocukluk döneminde bilişsel gelişim ile ilgili göstergelerinin neler olduğu,

Okul döneminde bilişsel gelişim kazanımları;

Okul dönemindeki çocuğun düşünce özellikleri,

Ergenlik öncesi ve ergenlik döneminde bilişsel gelişim kazanımları,

Ergenlik öncesi ve ergenlik dönemindeki düşünce özellikleri açıklanmıştır.

1. Aşağıdaki maddelerden hangisi 0-12 aylar arasında bilişsel gelişim göstergelerinden biri değildir?

A) Battaniyenin altına saklanan bir oyuncağı bulabilir.

B) Yetişkinin kutuya sakladığı nesneyi bulur.

C) Görme alanı içindeki saklanan nesneyi arar.

D) Art arda iki eylem içeren yönergeyi uygular.

E) Saklanan bir nesneyi birden çok yerde arar.

Cevap : D) Art arda iki eylem içeren yönergeyi uygular.

2. Aşağıdaki maddelerden hangisi 12-24 aylar arasında bilişsel gelişim göstergelerinden biri değildir?

A) Birbiri ile ilgili olan iki nesneyi bir araya getirir.

B) Tek” ve “çift” kavramına uygun davranır.

C) Şekilleri uygun boşluklara yerleştirir.

D) Vücudunun 2 ya da 4 parçasını gösterebilir.

E) Seslerine göre nesneleri ayır edebilir.

Cevap : B) Tek” ve “çift” kavramına uygun davranır.

3. Aşağıdaki maddelerden hangisi 24-36 aylar arasında bilişsel gelişim göstergelerinden biri değildir?

A) Art arda verilen üç yönergeyi uygular.

B) Rengi söylenen nesneyi gösterebilir.

C) İki nesneden oluşan örüntüyü yapar.

D) Basit ritim kalıplarını tekrar edebilir.

E) Zıt kavramları söyleyebilir.

Cevap : C) İki nesneden oluşan örüntüyü yapar.

4. Aşağıdaki maddelerden hangisi 36-48 aylar arasında bilişsel gelişim göstergelerinden biri değildir?

A) Üç nesneden oluşan bir örüntü oluşturabilir.

B) İki nesneden oluşan bir örüntüyü yapar.

C) Üç küpten kule yapar.

D) Zıt kavramları ayırt edebilir.

E) Başkalarının görüşlerini anlayabilir.

Cevap : A) Üç nesneden oluşan bir örüntü oluşturabilir.

5. Aşağıdaki maddelerden hangisi 48-60 aylar arasında bilişsel gelişim göstergelerinden biri değildir?

A) Mekânda konum ile ilgili yönergeleri uygulayabilir.

B) Rakamlar ile nesneler arasında ilişki kurabilir.

C) Aynı sayıdaki nesne gruplarını eşleştirebilir.

D) 1’den 20’ye kadar ritmik şekilde sayar.

E) Miktar bildiren kıyaslama ifadeleri kullanabilir.

Cevap : E) Miktar bildiren kıyaslama ifadeleri kullanabilir.

6. Aşağıdaki maddelerden hangisi 60-72 aylar arasında bilişsel gelişim göstergelerinden biri değildir?

A) Yönerge verildiğinde nesne grafiğini okuyabilir.

B) Somut nesneleri kullanarak grafik oluşturabilir.

C) Belli sürede 100 parçalı yapbozu tamamlayabilir.

D) Geometrik şekillerden yeni şekiller oluşturabilir.

E) Özelliklerine göre 6-10 nesneyi gruplandırabilir.

Cevap : C) Belli sürede 100 parçalı yapbozu tamamlayabilir.

7. Korunum kavramı ilgili olarak aşağıdaki maddelerden hangisini söylemek mümkün değildir?

A) Sayı korunumu 5-6 yaş civarında kazanılmaktadır.

B) Alan korunumu 10-12 yaş civarında kazanılmaktadır.

C) Miktar korunumu 7-8 yaş civarında kazanılmaktadır.

D) Hacim korunumu 11-12 yaş civarın da kazanılmaktadır.

E) Ağırlık korunumu 9-10 yaş civarında kazanılmaktadır.

Cevap : B) Alan korunumu 10-12 yaş civarında kazanılmaktadır.

8. Hiyerarşik sınıflama becerisini açıklayınız.

Cevap :Cevap: Piaget’e göre somut işlemler döneminde bulunan okul dönemindeki çocukların hiyerarşik sınıflama becerisi de gelişmektedir. Bu dönemde çocuklar, küçük grup parçalarının büyük grupların parçası olabileceğini düşünebilmektedir. Çocukların hiyerarşik sınıflama becerisini sadece sayılarda değil, bitkileri, hayvanları, kayaları ve taş çeşitlerinin sınıflandırıldığı doğa bilimlerinde de kullanması söz konusudur. Bu beceri çocukların dış dünyayı anlamlandırmasına katkılar sunmaktadır.

9. Mantık ve pratik düşünme becerisi …… yaşlarındaki çocukların olayların nasıl çıktıkları hakkındaki algılarını önemli ölçüde etkilemektedir.

Cevap :Cevap: 7-8 yaşlarındaki

10. Ergenlik öncesi ve ergenlik dönemindeki bireylerde önermesel işlemler olarak tanımlanan…………………..….., ……………………., ………………………….., ………………………………..işlemler bileşimsel sistemi oluşturmaktadır.

Cevap :Cevap : Ergenlik öncesi ve ergenlik dönemindeki bireylerde önermesel işlemler olarak tanımlanabilen ayrıştırma işlemi/ birleştirme sistemi/ içerme sistemi/ uyuşmazlık sistemi bileşimsel sistemi oluşturmaktadır.

Bilişsel ve Dil Gelişimi Vize

Ünite – 5

ZEKÂ TANIMLARI VE ÖLÇÜLMESİ

Bölüm Özeti

Zekânın tanımı,

Guilford, Gardner, Thorndike, Spearman, Sternberg, Goleman’a göre zekâ tanımı,

Zekâ ve bilişsel gelişim değerlendirme araçları olan Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı (GEÇDA), WÇZÖ-R Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği, Anadolu Sak Zekâ Ölçeği (ASİS), Stanford-Binet Testi, Bayley Bebek Gelişim Testi ve Denver Gelişim Tarama Testi.

1. Aşağıdaki çalışmacılardan hangisi “zekâyı, hayat boyunca devam eden öğrenmelerin temel anahtarı” olarak ele almaktadır?

A) Guilford

B) Gardner

C) Thorndike

D) Spearman

E) Sternberg

Cevap : E) Sternberg

2. Çoklu zekâ kuramına göre her insanın belli zekâ alanları bulunmaktadır. Bireydeki bu alanlar diğer zekâ alanlarına göre daha baskın durumdadır. Aşağıdaki maddelerden hangisi çoklu zekâ kuramında yer alan zekâ alanlarından biri değildir?

A) Uzamsal zekâ alanı

B) İçsel zekâ alanı

C) Pratik zekâ alanı

D) Kinestetik zekâ alanı

E) Ritmik zekâ alanı

Cevap : C) Pratik zekâ alanı

3. Aşağıdaki araştırmacılardan hangisi zekânın “işlem, kapsam ve ürün” öğelerinden oluştuğunu söylemektedir?

A) Guilford

B) Gardner

C) Thorndike

D) Goleman

E) Cattel

Cevap : A) Guilford

4. Aşağıdaki çalışmacılardan hangisi “zekânın ‘g’ genel yetenek ve ‘s’ özel yetenek olarak iki faktörden oluştuğunu söylemektedir?

A) Sternberg

B) Spearman

C) Gardner

D) Thorndike

Cevap : B) Spearman

5. Anadolu Sak Zekâ Ölçeği (ASİS) hangi yaş aralığındaki çocuklara uygulanabilen bir ölçektir?

A) 4-12

B) 4-14

C) 6-15

D) 5-15

E) 5-13

Cevap : A) 4-12

6. Aşağıdaki maddelerden hangisi Stanford-Binet testinde yer alan dört tür zihinsel beceriden biri değildir?

A) Kısa süreli bellek

B) Uzun süreli bellek

C) Sözel yargılama,

D) Niceliksel yargılama

E) Görsel yargılama

Cevap : B) Uzun süreli bellek

7. Dil becerileri, sosyal-özbakım becerileri, kaba motor beceriler ve ince motor beceriler” olmak üzere dört alt boyutta çocukların gelişimlerinin değerlendirildiği ölçme aracı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geçda

B) Wechsler

C) Asis

D) Bayley

E) Denver

Cevap : E) Denver

8. Stanford-Binet testine göre IQ’su “70-79 arasında olan çocuklar” nasıl sınıflandırılmaktadır?

A) Sınırda zekâ

B) Donuk normal

C) Parlak zekâ

D) Üstün zekâ

E) Çok üstün zekâ

Cevap : A) Sınırda zekâ

9. Anadolu Sak Zekâ Ölçeği’ne göre puanı “85-115 aralığında çıkan çocuk” nasıl sınıflandırılabilmektedir?

A) Üstün zekâ

B) Normalin üstünde

C) Normal zekâ

D) Normalin biraz altında gelişim

E) Zayıf gelişim

Cevap : C) Normal zekâ

10. Bayley Bebek Gelişim Testi’ni açıklayınız.

Cevap: Bebek Gelişim Testi bebeklere yaygın olarak kullanılmaktadır. uygulanmaktadır Bebeklere iki aylıktan itibaren üç buçuk yaşına kadar bireysel olarak uygulanması mümkün olan bir testtir. Zihinsel test, motor test ve davranış sınıflama testi olarak üç kategoriden oluştuğu bilinmektedir. Zihinsel testte; tanıma, bellek, dikkat, nesne sürekliliği, sayma, şekilleri ayırt edebilme, dikkati odaklama, taklit etme, gibi beceriler yer almaktadır. Motor test bölümünde, bebeklerin kaba ve ince motor becerilerine bakılabilmekte ve değerlendirilmektedir. Ayrıca, bebeklerin genel davranışları ve genel duygu durumları testin son bölümünde saptanmaktadır.

Bilişsel ve Dil Gelişimi Vize

Ünite – 6

BİLİŞSEL GELİŞİM İLE İLGİLİ SÜREÇLER ( ALGI, KAVRAM OLUŞTURMA, DÜŞÜNME BECERİLERİ VE PROBLEM ÇÖZME )

Bölüm Özeti

Algı ve dikkat kavramlarının tanımı yapılmıştır,

Kavram edinme süreci irdelenmiştir,

Problem çözme becerilerinin aşamaları,

Düşünme becerilerinin ne olduğu açıklanmıştır.

Bilişsel ve Dil Gelişimi Vize

1. “Duyu organlarına gelen dağınık ve karmaşık uyarıcıların zihninde ayrıştırılması veya bütünleştirmesi” ifadesi aşağıdaki maddelerin hangisinin tanımıdır?

A) Zekâ

B) Algı

C) Dikkat

D) Bellek

E) Problem

Cevap : B) Algı

2. Uyarıcının farkında olma” durumu aşağıdaki maddelerin hangisini tanımlamaktadır?

A) Zekâ

B) Algı

C) Dikkat

D) Bellek

E) Problem

Cevap : C) Dikkat

3. Çocukların dikkat kontrolünü tam olarak hangi yaşlarda kazandıklarını söylemek mümkündür?

A) 0-1 yaş

B) 1-2 yaş

C) 2-3 yaş

D) 4-5 yaş

E) 5-6 yaş

Cevap : E) 5-6 yaş

4. Çocukların dikkat gelişimi ile ilgili olarak, hangi yaşlarda çocukların dikkatinin tek yönlü olduğunu söylemek mümkün değildir?

A) 4-5 yaş

B) 1-2 yaş

C) 0-1 yaş

D) 2-3 yaş

E) 0-3 yaş

Cevap : A) 4-5 yaş

5. Çocukların sınıflama becerisi, yani kümeleri ve alt kümeleri anlama yeteneği kavram gelişiminin en zor sürecidir. Çocuklarda sistematik sınıflama becerisinin kaç yaşlarda görüldüğü söylenebilir?

A) 4 yaş

B) 1-2 yaş

C) 1 yaş

D) 2-3 yaş

E) 5-6 yaş

Cevap : E) 5-6 yaş

6. Aşağıdaki maddelerden hangisi çocukluk döneminde görülen problem çözme basamaklarından biri değildir?

A) Problemle ilgili bilgilerin toplanması

B) Olası çözümlerin değerlendirilmesi

C) Olası çözümlerin uygulanması

D) Olası çözümlerin sentezlendirilmesi

E) Problemin kalıcı olarak çözümlenmesi

Cevap : D) Olası çözümlerin sentezlendirilmesi

7. Düşünme becerileri bireyin öğrenme, hatırlama, düşünme, mantık yürütme bileşenleri ile ilgilidir. Düşünce gelişimi ile ilgili olarak çocuklardaki “sezgisel düşünme” biçiminin hangi yaşlarda görüldüğünü söylemek mümkündür?

A) 4-7 yaş

B) 1-2 yaş

C) 1 yaş

D) 2-3 yaş

E) 5-6 yaş

Cevap : A) 4-7 yaş

8. “Seçici dikkat” kavramını açıklayınız.

Cevap : Birey dikkatinin çektiği uyarıcıları seçmekte ve kısa süreli belleğine aktarmaktadır. Kısa süreli bellekte yaşantılar ve ihtiyaçlar doğrultusunda tekrar organize edilmektedir. Yeniden organize edilen bilgiler uzun süreli belleğe aktarılmaktadır. Seçici dikkat, duyu organlarına gelen uyaranlardan bir şeyi seçmekte ve durumunu sabit tutmaktadır. Dikkatin keskinliği odaklanmayı arttırmaktadır. Bu süreçte önemli ve gerekli olan bilginin gereksiz olan bilgiden ayırt edilmesi birey için önemlidir.

9. Bilinçli dikkatin amaçlarının neler olduğunu sıralayınız.

Cevap: Bilinçli dikkatin amaçları;

Dikkat bireyin çevre ile olan etkileşimini düzenlemektedir. Çevresi ile etkileşimi düzenlenen birey bulduğu duruma ne kadar uyum sağladığı ile ilgili farkındalığını devam ettirmektedir,
Kişilik yapısı gereği kendini sürekli ve sabit tutmaktadır. Bu durumunu oluşturabilmek amacıyla geçmişteki yaşantıları ile andaki duyularını birbiri ile ilişkilendirmektedir,
Bireyin önceki hatıraları ile anlık duyguları arasındaki bağlantılardan edinilen bilgiler önemlidir. Bu bilgilerle bağlantı kurularak gelecekteki davranışların nasıl olması gerektiği ile ilgili bireyin kontrol ve planlama yapmasını sağlamaktadır
10. Okul öncesi dönemde çocuklarla çalışılabilecek kavramlarla ilgili “Temel Düzey Kavramlar”ın ne olduğunu açıklayınız.